Konkurs Chopinowski, nowe inwestycje muzealne, restytucja dóbr kultury – MKiDN podsumowuje 2021 rok

Jednym z najważniejszych wydarzeń kulturalnych 2021 był Konkurs Chopinowski. Na stronie MKiDN oceniono, że był on "rekordowy pod wieloma względami". Przekazano, że w eliminacjach tegorocznego – o rok przesuniętego z powodu pandemii - konkursu wzięło udział 87 pianistów reprezentujących 17 krajów.

"W ciągu 15 dni przesłuchań uczestnicy zaprezentowali łącznie niemal 2000 interpretacji kompozycji Fryderyka Chopina. Do kolejnych etapów przechodziła większa niż zazwyczaj liczba pianistów, większa była także liczba laureatów konkursu. Zwycięzcą XVIII Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina został Bruce (Xiaoyu) Liu z Kanady. Koncert laureatów 21 października w TVP obejrzało 1,8 mln widzów, materiały konkursowe na YouTube odnotowały ponad 34 mln wyświetleń, TVP Kultura, która transmitowała całe zmagania konkursowe, prawie dwukrotnie zwiększyła swoje miesięczne udziały w rynku. Głównym finansującym konkurs było Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego" - podano w komunikacie MKiDN.

W 2021 r. Ministerstwo Kultury było także zaangażowane – w różnej formule - w budowę, rozbudowę i modernizację sieci muzeów w całym kraju oraz polskich instytucji muzealnych za granicą. Jak napisano, największym projektem w ramach "Sieci nowoczesnych muzeów" pozostaje budowa Muzeum Historii Polski na warszawskiej Cytadeli. Obok niego jednak w Polsce powstaje wiele innych wartych uwagi instytucji muzealnych.

Wśród najważniejszych projektów 2021 r. wymieniono m.in.: Muzeum Dzieci Polskich – ofiar totalitaryzmu. Niemiecki nazistowski obóz dla polskich dzieci w Łodzi (1942-1945).

"31 maja wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotr Gliński, Rzecznik Praw Dziecka Mikołaj Pawlak oraz reprezentujący Instytut Pamięci Narodowej – Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu dyrektor Oddziału w Łodzi dr hab. Dariusz Rogut ogłosili utworzenia nowej instytucji kultury pod nazwą Muzeum Dzieci Polskich - ofiar totalitaryzmu. Niemiecki nazistowski obóz dla polskich dzieci w Łodzi (1942-1945). Nowe muzeum pozwoli połączyć systemowe działania resortu kultury, mające na celu upamiętnienie wszystkich ofiar II wojny światowej" - podano na stronie MKiDN.

Inną wymienioną w podsumowaniu instytucją jest Muzeum Cypriana Norwida w Dębinkach. "Muzeum Cypriana Norwida w Dębinkach zostało powołane 25 sierpnia 2021 r. na mocy uchwał Rady Powiatu w Wyszkowie i Rady Gminy Zabrodzie. Do współorganizatorów dołączyła Fundacja Museion Norwid. Muzeum rozpoczęło swoją działalność 15 września 2021r. Wybór Pałacu w Dębinkach na siedzibę miejsca poświęconego Norwidowi nie jest przypadkowy, ponieważ tu przyszły poeta spędzał czas w dzieciństwie. 24 września – w 200. rocznicę urodzin Cypriana Kamila Norwida – podpisany został list intencyjny, w której strony – Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Powiat w Wyszkowie, Gmina Zabrodzie i Fundacja Museion Norwid – wyrażają wolę ścisłej współpracy w celu prowadzenia wspólnej instytucji kultury – Muzeum Cypriana Norwida w Dębinkach" - napisano.

Ministerstwo Kultury wskazało także na Muzeum Dziedzictwa i Kultury Kresów, które powstanie w budynku dawnego Gimnasium Illustre w Brzegu. Jak napisano, "wśród ponad 200 realizowanych obecnie w całym kraju inwestycji muzealnych są cztery nowe instytucje poświęcone kresom – Muzeum Ziem Wschodnich Dawnej Rzeczpospolitej – Oddział Muzeum Narodowego w Lublinie, muzeum w Brzegu, Muzeum Kresów Rzeczypospolitej Obojga Narodów w Sejnach oraz Muzeum Kresów w Lubaczowie".

W podsumowaniu przygotowanym przez MKiDN zwrócono uwagę także na wystawy muzealne zorganizowane w 2021 roku.

Wymieniono m.in.: wystawę "Caravaggio i inni mistrzowie" na Zamku Królewskim w Warszawie, prezentowaną w połowie roku w Muzeum Narodowym w Warszawie wystawę "Artystka. Anna Bilińska 1853-1894", "Wszystkie arrasy króla. Powroty 2021–1961–1921" na Zamku Królewskim na Wawelu, "Arcydzieła z Watykanu" na Zamku Królewskim w Warszawie, wystawę zorganizowaną w Muzeum Łazienki Królewskie "Splendor władzy. Wettynowie na tronie Rzeczypospolitej", wystawę "Polskie style narodowe 1890-1918" w Muzeum Narodowym w Krakowie oraz wystawę "Tylko sztuka" w Centrum Rzeźby w Orońsku.

Resort kultury wskazuje także na muzealne projekty finansowane w ramach Funduszy Europejskich. Jednym z nich były prace remontowe w Stajniach Kubickiego w Łazienkach Królewskich

"Po ponad 2-letnim remoncie konserwatorskim Stajni Kubickiego, Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie zaprezentowało nową przestrzeń legendarnej Podkowy z czasów carskich. Projekt konserwacji i remontu Stajni, decyzją wicepremiera, ministra kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotra Glińskiego, otrzymał dofinansowanie ze środków unijnych w wysokości ponad 7 mln zł w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020. Dzięki realizacji projektu, zabytek zostanie zachowany dla przyszłych pokoleń, a zwiedzający będą mogli korzystać z nowej przestrzeni edukacyjnej i wystawienniczej" - napisano w komunikacie MKiDN.

Inną inwestycją zrealizowaną w ramach Funduszy Europejskich było Muzeum "Panorama Racławicka" w nowej odsłonie. "Po rewitalizacji w ramach projektu +Modernizacja Zespołu Budynków Panoramy Racławickiej – etap III+ w drugiej połowie roku otwarte zostało Muzeum +Panorama Racławicka+ – oddział Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Projekt, którego całkowity koszt wyniósł prawie 30 mln zł, został finansowany ze środków Unii Europejskiej (18 227 184,57 zł), Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (5 587 472,91 zł), Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego (5 519 806,23 zł) oraz Muzeum Narodowego we Wrocławiu (395 950,00 zł)" - podano.

Wśród wymienionych inwestycji znalazła się także inauguracja nowej sali wystaw czasowych w Muzeum Narodowym w Lublinie

"Język koloru. Malarstwo ze zbiorów Muzeum Narodowego w Lublinie" to pierwsza wystawa zaprezentowana w nowej przestrzeni Zamku Lubelskiego, która powstała w ramach zakończonego projektu modernizacji obiektów należących do Muzeum Narodowego w Lublinie. "Galeria Wystaw Zmiennych jest jednym z efektów zrealizowanego projektu +Muzeum Lubelskie ochrona dziedzictwa przeszłości i nowe wyzwania przyszłości: edukacja, nauka, innowacyjność, promocja regionu, turystyka+, współfinansowanego ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020" - przekazało MKiDN.

W podsumowaniu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego przypomniano, że "w czasie wojny z polskich kolekcji prywatnych i publicznych zniknęło ponad pół miliona dzieł sztuki wycenianych na kilkadziesiąt miliardów ówczesnych dolarów". "Ich poszukiwaniem i odzyskiwania zajmuje się specjalny wydział w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, który prowadzi katalog strat wojennych. Znajduje się w nim ponad 64 tys. opisanych obiektów, z czego jedynie ok. 14 tys. jest sfotografowanych, natomiast pozostałe zostały jedynie opisane" - podkreślono.

Obecnie resort prowadzi ponad 80 postępowań restytucyjnych w 11 państwach na świecie kraju i za granicą. W 2021 r. udało się odzyskać m.in.: obraz "Wiejska dziewczyna w żółtej chuście" Leona Wyczółkowskiego, Zamek Królewski na Wawelu; obraz Alberta Edelfelta "Pod brzozami / Dzieci w lesie brzozowym nad fiordem Haiko" z 1882 roku, Muzeum Narodowe w Warszawie; obraz "Dama w pawich piórach" Teodora Axentowicza i rysunki Andriollego, Muzeum Narodowe w Warszawie; rysunki Adolfa Kozarskiego "Widok części Zagórowa od północy" i "Uliczka żydowska w Lipnie", Muzeum Narodowe w Warszawie; zabytkową ikonę z przedstawieniem Archanioła Michała z XVI wieku, Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie; akwarele Josepha Kaltera (1780–1834) - autoportret oraz wizerunek żony, Amalii Kalter z domu Palsner (1794–1845), Muzeum Narodowe we Wrocławiu; dziewiętnastowieczne rysunki łódzkiej synagogi, Archiwum Państwowe w Łodzi.

W związku ze znacznym wzrostem liczby odnajdywanych obiektów uznanych dotychczas za utracone i rozwojem metod poszukiwania dzieł sztuki, w 2022 r. dotychczasowy Wydział ds. Restytucji Dóbr Kultury MKiDN zostanie przekształcony w oddzielny departament, zostanie również wzmocniony personalnie, aby jak najlepiej realizować działania resortu w tym obszarze.

MKiDN kontynuuje również systemowe działania na rzecz wsparcia dla kultury i instytucji artystycznych w regionach.

W 2021 roku wicepremier Gliński podpisał m.in. aneks do umowy o współprowadzeniu Opery i Filharmonii Podlaskiej w Białymstoku, uwzględniający zwiększenie dotacji podmiotowej Ministra KiDN o 1,5 mln zł. W 2021 roku wysokość środków przekazywana instytucji przez ministerstwo będzie dzięki temu co najmniej na poziomie 7 711 000 zł.

Objęty opieką państwa polskiego został także zespół dworsko-parkowy w Lusławicach. "Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego zakupiło zespół dworsko-parkowy w Lusławicach należący do Krzysztofa i Elżbiety Pendereckich. Dwór, park i arboretum stanowiły ukochane miejsca Krzysztofa Pendereckiego, w którym Maestro skomponował wiele swoich dzieł. W zespole dworsko-parkowym w Lusławicach ulokował cały swój dorobek, pochodzący z działalności kompozytorskiej i dyrygenckiej" - podano na stronie MKiDN.

Od stycznia 2022 roku Orkiestra Symfoniczna im. Karola Namysłowskiego w Zamościu będzie instytucją współprowadzoną przez miasto oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. "To kolejny etap działań prowadzonych przez MKiDN od sześciu lat, które polegają na zwiększaniu wsparcia państwa polskiego dla instytucji kultury w całym kraju. Zgodnie z umową, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego od 2022 roku będzie przekazywał dotację podmiotową w wysokości nie mniejszej niż 800 000 zł, zaś Miasto - w kwocie nie mniejszej niż 3 921 500 zł." - wyjaśniono.

Instytucją współfinansowaną przez resort kultury będzie również Teatr Muzyczny w Poznaniu. Teatr rozpoczął działalność w 1956 roku. Jest instytucją, z którą losy związała plejada wybitnych twórców. Obecnie siedzibą Teatru jest budynek Domu Żołnierza przy ul. Niezłomnych w centrum Poznania. Planowana budowa nowej siedziby daje instytucji perspektywę dalszego rozwoju.

Resort wskazuje również na to, że ponad miliard złotych zostało przeznaczonych w ramach Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa (NPRCz) 2.0 na różne formy wsparcia i promocji czytelnictwa w Polsce w latach 2021-2025. "Program ma na celu tworzenie warunków rozwoju i rozwój czytelnictwa w Polsce poprzez kształtowanie i promowanie postaw proczytelniczych oraz wzmacnianie roli bibliotek publicznych, pedagogicznych i szkolnych jako lokalnych ośrodków życia społecznego, stanowiących centrum dostępu do kultury i wiedzy. NPRCz 2.0 jest rozwinięciem Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa, realizowanego w latach 2016–2020" - napisano.

Dodano, że w ciągu ostatnich 5 lat dzięki wsparciu MKiDN oraz instytucji mu podległych (Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej, Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych, Filmoteki Narodowej - Instytutu Audiowizualnego, Centrum Technologii Audiowizualnych CeTA, Techfilmu, Narodowego Centrum Kultury oraz Biura Programu "Niepodległa"), a także dzięki znacznemu zaangażowaniu TVP, powstało 80 filmów fabularnych i dokumentalnych o polskiej historii, a ponad 120 kolejnych jest na etapie realizacji lub w fazie przygotowań.

W 2021 r. widzowie mogli zobaczyć na ekranach m.in.: "Mistrza", reż. Maciej Barczewski (dzieje boksera Tadeusza "Teddy" Pietrzykowskiego – więźnia Auschwitz), "Żeby nie było śladów", reż. Jan P. Matuszyński (film o morderstwie Grzegorza Przemyka i esbeckim "śledztwie" po jego śmierci), "Śmierć Zygielbojma", reż. Ryszard Brylski (tragiczna historia Szmula Zygielbojma – członka Rady Narodowej RP w czasie II wojny światowej), "Lokatorkę", reż. Michał Otłowski (historia zabójstwa Jolanty Brzeskiej, broniącej lokatorów przed dziką reprywatyzacją).

Wśród działań podejmowanych przez MKiDN w mijającym roku wymieniono także tworzenie przepisów legislacyjnych. W 2021 roku ministerstwo skierowało do konsultacji publicznych projekt ustawy o symbolach państwowych Rzeczypospolitej Polskiej. "Ustawa ma przede wszystkim dostosować symbole państwowe do wymogów nowych technologii cyfrowych oraz wprowadzić korekty od dawna postulowane przez heraldyków i muzykologów (w przypadku hymnu narodowego). Ma ona zastąpić dotychczasową regulację z 1980 roku" - wyjaśniono.

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego skierowało również do konsultacji międzyresortowych i publicznych projekt Ustawy o uprawnieniach artysty zawodowego. "Ustawa cywilizuje warunki pracy artystycznej oraz zapewnia najsłabiej zarabiającym twórcom minimum bezpieczeństwa socjalnego w postaci dostępu do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. Koszty projektowanych rozwiązań nie obciążą podatnika, ponieważ będą finansowane z wpływów z tzw. opłaty reprograficznej i opłaty od czystych nośników (tzw. rekompensata na rzecz uczciwej kultury) uiszczanej przez producentów i importerów sprzętu elektronicznego. Rekompensata na rzecz uczciwej kultury od wielu lat funkcjonuje już w większości krajów europejskich, m.in. w Niemczech, Francji, Włoszech i na Węgrzech" - wskazano w komunikacie MKiDN.

Link do pełnego podsumowania przygotowanego przez MKiDN: https://www.gov.pl/web/kultura/rekordowy-konkurs-chopinowski-nowe-inwestycje-muzealne-znakomite-wystawy-restytucja-dobr-kultury---mkidn-podsumowuje-2021-rok. (PAP)

autor: Katarzyna Krzykowska

ksi/ pat/