TISZ Festiwal Żydowskiego Jedzenia 2022
Tegoroczny TISZ Festiwal Żydowskiego Jedzenia, organizowany po raz piąty przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, odbędzie się w dniach 12–16 października pod hasłem „Wędrówka”.
TISZ (jid. stół) – w tradycji żydowskiej oznacza radosny czas spędzany na jedzeniu, piciu, śpiewaniu i rozmowach przy wspólnym stole.
„Kiedy w drugiej połowie XIX wieku rozpoczęła się wielka emigracja Żydów z Polski to wraz z nimi kuchnia żydowska, a właściwie kuchnia Żydów polskich poszła w świat” – powiedział podczas czwartkowej konferencji w Muzeum POLIN Zygmunt Stępiński, dyrektor placówki.
„Podczas Festiwalu, którego hasłem jest +Wędrówka+, podążymy śladami migracji i przeprowadzek, prześledzimy szlaki, którymi wędrują ludzie, a wraz z nimi jedzenie i przepisy kulinarne” – wyjaśnił Stępiński. Dodał, że tradycyjnie TISZ Festiwal odbywa się w trakcie radosnego żydowskiego święta Sukkot.
„TISZ Festiwal jest laureatem tegorocznej Nagrody Dziedzictwa Europejskiego Europa Nostra 2022 – prestiżowej nagrody ustanowionej przez Komisję Europejską w 2002 roku” – powiedział dyrektor Muzeum POLIN. Podkreślił, że o wielkim zainteresowaniu kuchnią żydowską i Festiwalem TISZ świadczą dane, według których Festiwal odwiedziło i uczestniczyło w nim blisko 82 tys. osób.
Tegoroczny program składa się z wydarzeń zarówno stacjonarnych, jak i online, z myślą o odbiorcach z różnych miejsc Polski i świata. W Festiwalu wezmą udział eksperci kuchni żydowskiej, zarówno teoretycy, jak i praktycy, z Polski i zagranicy.
Motywem przewodnim 5. TISZ Festiwalu Żydowskiego Jedzenia jest „wędrówka” – migracje ludzi i jednoczesne przemieszczanie się jedzenia, w tym zapamiętanych smaków, potraw i przepisów kulinarnych.
„Ostatni czas pokazał nam, że przeprowadzka nie zawsze wynika z naszych planów – często jest wymuszona nagłymi zmianami i sytuacją geopolityczną, a to co z nami wędruje, to między innymi smaki wyniesione z domu” – wyjaśniła Magdalena Maślak, inicjatorka i koordynatorka festiwalu.
„Podczas TISZ Festiwalu Żydowskiego Jedzenia przyjrzymy się temu, jak potrawy przemieszczają się razem z nami, jak zadomawiają się w nowym otoczeniu i czasem powracają do miejsca, skąd wyruszyły. Postaramy się opowiedzieć o podróżach jedzenia, które trwają często dziesiątki, a nawet setki lat. Sprawdzimy, które potrawy zniknęły z naszych stołów, a które wracają, bogatsze o to, co się z nim stało podczas podróży po świecie” - powiedziała Maślak.
Na pięć festiwalowych dni Muzeum POLIN przygotowało m.in. oprowadzania po wystawie czasowej „Od kuchni” – online w języku hebrajskim, angielskim i włoskim; spacery z ekspertami w Muzeum, w tym po ukraińsku i białorusku a także oprowadzania połączone z degustacją potraw kuchni żydowskiej. Odbędą się też bardzo lubiane przez publiczność spotkania i warsztaty kulinarne, czyli wspólne gotowanie i biesiadowanie. Niekiedy będą one poprzedzone wspólnymi zakupami na warszawskich bazarach
Zaplanowano m.in. spacer po Hali Mirowskiej połączony z warsztatami kulinarnymi. „Z listą zakupów w ręku podążymy śladami pobożnej Żydówki Batszewy Singer, która na początku XX wieku mieszkała przy ul. Krochmalnej i robiła zakupy na pobliskich targowiskach. Perypetie Batszewy związane z prowadzeniem gospodarstwa domowego opisały jej dzieci: pisarz noblista Izaak Bashevis, jego starszy brat Izrael Joszua oraz córka Ester Kreitman. Uczestnicy spaceru następnie udadzą się do Pracowni Kulinarnej +U Fani+ w Muzeum POLIN, aby wspólnie przygotować tradycyjne żydowskie potrawy” - opowiadała Maślak.
Podczas TISZ-u nadarzy się okazja, aby wspólnie zjeść śniadanie na targu (specjalna odsłona Targu Kręglickich, ul. Zakroczymska 12) czy posłuchać opowieści o telawiwskich i stambulskich bazarach na spotkaniach z Kornelią Binicewicz i Italo Rondinellim, autorami książki pt. „Pazar // Shuk”. Spotkania z nimi odbędą się dwukrotnie – online w ramach Czytelni POLIN oraz stacjonarnie w Pracowni Kulinarnej „U Fani” na wspólnym gotowaniu, rozmowach i degustacji.
W ramach warsztatów kulinarnych, w pracowni kulinarnej POLIN pod patronatem pionierki wegetarianizmu Fani Lewando, odbędzie się spotkanie ze znanym promotorem kuchni wegańskiej w Polsce, a także ekspertem kuchni regionalnej i produktów lokalnych, czyli Pawłem Ochmanem znany jako Weganon.
Tradycją TISZ Festiwalu Żydowskiego Jedzenia jest uroczysta kolacja szabatowa. Uczestnicy spotkają się w holu głównym Muzeum, już po godzinach otwarcia, przy blasku świec. W ten wyjątkowy, świąteczny wieczór szefowie kuchni przygotują potrawy związane z szabatem i Świętem Szałasów, a także dania odzwierciedlające niezwykłą wędrówkę kuchni żydowskiej.
Menu stworzył szef kuchni Bogdan Gałązka wraz z zespołem bistro „Warsze”. Kolacji towarzyszyć będzie degustacja win wybranych przez sommeliera Jana Bestera z Winkolekcji, a także – tradycyjnie już – komentarz dotyczący symboliki i historii potraw przygotowany przez Magdalenę Maślak.
W tym roku uczestników TISZ Festiwalu czeka również wędrówka po smakach kuchni staropolskiej i bliskowschodniej. Wśród ekspertów kulinarnych i znawców dawnych frykasów znalazł się prof. Jarosław Dumanowski (Kuchnia staropolska | Facebook), który zaprosi słuchaczy na wykład online oraz na wspólne zwiedzanie wystawy „Od kuchni”. Jak wędrował śledź i skąd w Warszawie pojawił się kefir? Tego dowiemy się dzięki wydarzeniom towarzyszącym festiwalowi przygotowanym we współpracy z partnerami – Państwowym Muzeum Etnograficznym i Muzeum Warszawy.
Muzeum POLIN, wzorem lat ubiegłych, zaprosiło do współpracy bary mleczne w Warszawie. Przez cały czas trwania wydarzenia, od 12 do 16 października, będzie można spróbować żydowskich potraw po sąsiedzku, blisko domu, i tak zjeść np. naleśniki z serem - blintzesy, placki ziemniaczane -latkesy czy gołąbki - holiszki. Lista barów, które włączyły się do TISZ Festiwalu, jest dostępna na stronie www.polin.pl. Warto też odwiedzić muzealną restaurację „Warsze”, która z okazji festiwalu przygotowała specjalne degustacyjne menu.
Komisja Europejska i Europa Nostra ogłosiły w czerwcu br. tegorocznych laureatów Nagród Dziedzictwa Europejskiego / Nagród Europa Nostra 2022 – najbardziej prestiżowego wyróżnienia w zakresie dziedzictwa kulturowego w Europie. Nagrodzono 30 wybitnych osiągnięć z 18 krajów europejskich, w tym TISZ Festiwal Żydowskiego Jedzenia, który zwyciężył w kategorii „Edukacja, szkolenia i zwiększanie świadomości”.
„TISZ Festiwal podkreśla ogromne znaczenie niematerialnego dziedzictwa kulturowego, jakim jest jedzenie i jego zdolność do budowania mostów oraz ukazywania naszych wspólnych tradycji i zwyczajów. Jedzenie jest prawdziwie demokratycznym tematem, o którym każdy może rozmawiać. Jako taki może być istotnym nośnikiem szerszych dyskusji o kulturze, dziedzictwie i historii wspólnoty ludzi rozproszonych po całej Europie. TISZ Festiwal ma ogromne znaczenie dla ludzi w całej Europie i stanowi silny przykład dla innych społeczności o podobnej historii” – czytamy w werdykcie Jury nagrody.
Program TISZ Festiwalu Żydowskiego Jedzenia na stronie www.polin.pl/tisz2022 (PAP)
Anna Bernat
abe/ pat/
