Październik w Kościele katolickim poświęcony jest modlitwie różańcowej. Jan Paweł II w liście apostolskim „Rosarium Virginis Mariae” zaznaczył, że należy ona do najbardziej wypróbowanej tradycji kontemplacji chrześcijańskiej. Rozwinięty na Zachodzie odpowiada znanej na Wschodzie „modlitwie serca” czy „modlitwie Jezusowej”.
Święto Matki Bożej Różańcowej czczone jest w Kościele 7 października w rocznicą bitwy pod Lepanto (1571 r.), w której państwa Świętej Ligi skupione wokół Państwa Kościelnego pokonały flotę Imperium Osmańskiego. Papież Pius V ogłosił w 1572 r. ten dzień świętem Matki Bożej Zwycięskiej. Rok późnej, decyzją papieża Grzegorza XIII, zmieniono nazwę na Święto Różańca.
Papież Klemens XII w 1716 r. nakazał świętowanie tego dnia Kościołowi na całym świecie, jednocześnie przeniósł świętowanie na pierwszą niedzielę października. W 1913 r. Pius X przywrócił święto na 7 października. Od 1969 r., decyzją Pawła VI, 7 października obchodzone jest święto Matki Bożej Różańcowej.
Pierwsze ślady modlitwy różańcowej zostały zanotowane wśród egipskich pustelników w V w.n.e. Mnisi powtarzali wielokrotnie pierwszą część modlitwy "Zdrowaś Maryjo", czyli pozdrowienie anielskie, i błogosławieństwo św. Elżbiety. Drugą część modlitwy dodano prawdopodobnie w XIV w. podczas epidemii dżumy w Europie. Ostateczny tekst modlitwy "Zdrowaś Maryjo" zatwierdził papież Pius V w 1568 r.
Powstanie modlitwy różańcowej w formie zbliżonej do znanej obecnie tradycja Kościoła przypisuje założycielowi zakonu dominikanów św. Dominikowi Guzmánowi. Matka Boża miała mu się objawić i podarować różaniec, zachęcając go do odmawiania tej modlitwy.
Różaniec w znanym dziś kształcie zatwierdził papież Pius V 1569 r. Do roku 2002 składał się z trzech części: radosnej, bolesnej i chwalebnej po 5 tajemnic w każdej. 16 października 2002 r. papież Jan Paweł II listem apostolskim +Rosarium Virginis Mariae+ dodał do różańca tajemnice światła, zapełniając lukę między dzieciństwem Pana Jezusa i Jego męką.
Zaznaczył w tym dokumencie, że "różaniec należy do najlepszej i najbardziej wypróbowanej tradycji kontemplacji chrześcijańskiej. Rozwinięty na Zachodzie, jest modlitwą typowo medytacyjną i odpowiada poniekąd +modlitwie serca+ czy +modlitwie Jezusowej+, która wyrosła na glebie chrześcijańskiego Wschodu".
Papież zastrzegł, że "choć różaniec ma charakter maryjny, to jest modlitwą o sercu chrystologicznym". "Skupia w sobie głębię całego przesłania ewangelicznego, którego jest jakby streszczeniem. W nim odbija się echem modlitwa Maryi, Jej nieustanne +Magnificat+ za dzieło odkupieńcze Wcielenia, rozpoczęte w Jej dziewiczym łonie" - napisał papież.
Zaznaczył, że "przez różaniec lud chrześcijański niejako wstępuje do szkoły Maryi, dając się wprowadzić w kontemplację piękna oblicza Chrystusa i w doświadczanie głębi Jego miłości".
Pierwszą encykliką różańcową w historii Kościoła katolickiego jest "Supremi apostolatus" wydana 1 września 1883 r. przez papieża Leona XIII. Różańcowi poświęcił on szesnaście dokumentów, w tym jedenaście encyklik, z których ostatnią była "Diuturni temporis" z 5 września 1898 r.. Papież napisał także jedną konstytucję apostolską "Parta humano generi" z 8 września 1901 r., trzy listy apostolskie "Salutaris ille Spiritus" z 24 grudnia 1883 r., "Vi č ben noto" z 20 września 1887 r., skierowany do biskupów włoskich, i "Ubi primum" z 2 października 1898 r. na temat Bractwa Różańcowego) oraz list z 31 października 1886 r. do kard. Luigiego Marii Sincero, wikariusza Rzymu, z zaleceniem, aby wierni wyrażali swoje przywiązanie do Matki Bożej przez odmawianie różańca świętego.
Za pontyfikatu Leona XIII wprowadzono także w Kościele zwyczaj nabożeństw różańcowych w październiku.
"Pragniemy, aby cały miesiąc październik bieżącego roku był poświęcony niebieskiej Królowej Różańcowej. (…) Poczynając od pierwszego października do drugiego listopada, we wszystkich kościołach parafialnych oraz innych, jeśli ordynariusze miejscowi uznają to za stosowne, a także we wszystkich kościołach i kaplicach poświęconych czci Bogurodzicy, winna być odmawiana uroczyście przynajmniej jedna część różańca wraz z litanią loretańską. Zalecamy też, by odmawianie różańca z ludem było połączone z nabożeństwem lub wystawieniem Najświętszego Sakramentu" - napisał papież. W 1888 r. wprowadził on do Rytuału Rzymskiego oficjum różańcowe własne oraz mszę własną
Papież Pius X wydał 4 października 1903 r. "E supremi apostolatus" (o odnowieniu wszystkich rzeczy w Chrystusie), która streszczała dotychczasowe nauczanie nt. różańca.
W adhortacji apostolskiej "Marialis cultus" (O należytym kształtowaniu i rozwijaniu kult Maryi Panny) z 2 lutego 1974 r. papież Paweł VI ostrzegał, że "jeśli brak kontemplacji, różaniec upodabnia się do ciała bez duszy i zachodzi niebezpieczeństwo, że odmawianie stanie się bezmyślnym powtarzaniem formuł, oraz że będzie w sprzeczności z upomnieniem Chrystusa, który powiedział: +Na modlitwie nie bądźcie gadatliwi jak poganie. Oni myślą, że przez wzgląd na swe wielomówstwo będą wysłuchani+".
"Patrząc powierzchownie na to powtarzanie (Zdrowaś Maryjo - PAP) można by traktować różaniec jako praktykę jałową i nużącą. Jednak do zupełnie innych wniosków na temat koronki można dojść, kiedy uzna się ją za wyraz nigdy nie znużonej miłości, która ciągle powraca do ukochanej osoby z gorącymi uczuciami, które, choć podobne w przejawach, są zawsze nowe ze względu na przenikającą je czułość" - wyjaśnił Jan Paweł II w liście "Rosarium Virginis Mariae" z 16 października 2002 r.
Z okazji 120. rocznicy ogłoszenia encykliki Leona XIII "Supremi apostolatus", Jan Paweł II ogłosił także w Kościele - Rok Różańca trwający od październik 2002 r. do październik 2003 r.
Do odmawiania różańca zachęcała także Matka Boża w zatwierdzonych przez Kościół katolicki objawieniach.
W czasie objawień w Gietrzwałdzie (warmińsko-mazurskie), które trwały od 27 czerwca do 16 września 1877 r. Matka Boża trzynastoletniej Justynie Szafryńskiej i dwunastoletniej Barbarze Samulowskiej powiedziała: "życzę sobie, abyście codziennie odmawiali różaniec". Na pytanie dzieci, co chorzy mają czynić, aby byli uzdrowieni, odpowiedziała: "Powinni modlić się na różańcu".
W 1858 r., w cztery lata po ogłoszeniu przez Piusa IX dogmatu o Niepokalanym Poczęciu, Matka Boża ukazała się ubogiej pasterce, św. Bernadecie Soubirous, w Grocie Massabielskiej w Lourdes. Podczas osiemnastu objawień, w okresie od 11 lutego do 16 lipca, Maryja nie nakazała Bernadecie przychodzić do groty, lecz zapytała ją, "czy byłaby tak dobra, by to uczynić". Nie żądała także odmawiania różańca, ale sama dyskretnie, modląc się, zachęcała swym przykładem.
Od 1908 r. w sanktuarium w Lourdes są organizowane procesje ze świecami, ich głównym elementem jest odmawianie różańca w różnych językach. Finałowe błogosławieństwo jest po łacinie.
W czasie objawień w Fatimie, które trwały przez sześć kolejnych miesięcy, począwszy od 13 maja 1917 r., Matka Boża przekazała trójce dzieci - Franciszkowi i Hiacyncie Marto oraz ich kuzynce Łucji dos Santos, że Bóg, aby ratować grzeszników, chce rozpowszechnić na świecie nabożeństwo do Niepokalanego Serca NM Panny. Zakłada ono przez pięć kolejnych pierwszych sobót miesięcy: przystąpienie do sakramentu pokuty i pojednania, przyjęcie komunii św., odmówienie jednej części różańca oraz piętnastominutowej medytacji nad tajemnicami różańcowymi.
Wśród świętych, którzy wyróżniali się szczególną czcią Matki Bożej i są propagatorami różańca byli m.in. św. Ludwik Maria Grignion de Montforta, św. Ojciec Pio z Pietrelciny oraz bł. Bartłomiej Longo, z którego inicjatywy zbudowania w Pompei świątynię pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej. (PAP)
Autor: Magdalena Gronek
mgw/ mir/
