Niepokalane Poczęcie na obrazie Francisco de Zurbarána. Źródło: Wikimedia Commons
W Kościele katolickim 8 grudnia obchodzona jest uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Dogmat o Niepokalanym Poczęciu ogłosił papież Pius IX w 1854 r. Dotyczy on ustrzeżenia Maryi od jej poczęcia - od grzechu pierworodnego.
Kościół na Wschodzie nie ogłaszał nigdy prawdy o Niepokalanym Poczęciu Maryi, ponieważ była ona tam powszechnie wyznawana i praktycznie nie miała przeciwników.
W VII wieku w Kościele greckim, a w VIII w. w Kościele łacińskim ustanowiono święto Poczęcia Maryi.
Późniejsi teologowie, szczególnie św. Bernard i św. Tomasz z Akwinu zakwestionowali wiarę w Niepokalane Poczęcie Matki Bożej uważając, że przeczy ona dwom innym dogmatom: powszechności grzechu pierworodnego oraz konieczności powszechnego odkupienia wszystkich ludzi, a więc także i Maryi.
W XIII wieku Jan Duns Szkot wskazał, że uchronienie Bożej Rodzicielki od grzechu pierworodnego dokonało się już mocą odkupieńczego zwycięstwa Chrystusa.
Teologia rozróżnia niepokalane poczęcie i dziewicze poczęcie. Niepokalane poczęcie dotyczy ustrzeżenia Maryi od chwili jej poczęcia od grzechu pierworodnego (cud w porządku moralnym). Dziewicze poczęcie polega natomiast na tym, że Maryja poczęła w sposób dziewiczy "za sprawą Ducha Świętego" Boga-Człowieka, Jezusa Chrystusa (cud w porządku natury).
W 1477 r. papież Sykstus IV (1414-1484) ustanowił w Rzymie święto Poczęcia Niepokalanej, które od czasów Piusa V (+ 1572 r.) zaczęto obchodzić w całym Kościele. Decyzję potwierdził papież Klemens XI (1649-1721).
W 1849 r. błogosławiony papież Pius IX wydał encyklikę "Ubi primum" kierując do wszystkich biskupów świata pytanie, czy oni oraz wierni w ich diecezjach wierzą w tę prawdę oraz czy uważają za potrzebne ogłoszenie tej nauki jako dogmatu wiary.
Dogmat o Niepokalanym Poczęciu Maryi został ogłoszony 8 grudnia 1854 r. bullą Ineffabilis Deus przez papieża Piusa IX (1792-1878), w bazylice św. Piotra w Rzymie w obecności 54 kardynałów i 140 arcybiskupów i biskupów. Namiestnik Apostołów ustanowił 8 grudnia dniem obchodzenia uroczystości Niepokalanego Poczęcia Maryi dla całego Kościoła.
"Najświętsza Maryja Panna od pierwszej chwili swego poczęcia - mocą szczególnej łaski i przywileju wszechmocnego Boga, mocą przewidzianych zasług Jezusa Chrystusa, Zbawiciela rodzaju ludzkiego - została zachowana nietknięta od wszelkiej zmazy grzechu pierworodnego, jest prawdą przez Boga objawioną" - ogłosił wówczas papież. Zaznaczył także, że "ten, kto tej prawdzie zaprzeczał, sam wyłącza się ze społeczności Kościoła, stając się odstępcą i winnym herezji".
Nauka Kościoła o przekazywaniu grzechu pierworodnego została sprecyzowana w V wieku, pod wpływem refleksji św. Augustyna przeciw pelagianizmowi, oraz w XVI wieku w opozycji do Reformacji protestanckiej. Pelagiusz utrzymywał, że człowiek, opierając się na naturalnej sile swojej wolnej woli, bez koniecznej pomocy łaski Bożej, może prowadzić życie moralnie dobre. Wpływ grzechu Adama sprowadzał on jedynie do złego przykładu. Natomiast pierwsi reformatorzy protestanccy nauczali, że człowiek jest radykalnie zepsuty, a jego wolność unicestwiona przez grzech pierworodny. Utożsamili oni grzech odziedziczony przez każdego człowieka ze skłonnością do zła (concupiscentia – pożądliwość), skłonnością, która miała być nie do przezwyciężenia. Kościół wypowiedział się na temat sensu danych objawionych, dotyczących grzechu pierworodnego na drugim Synodzie w Orange w 529 r.
Prawdę o grzechu pierworodnym uroczyście proklamowano dopiero na Soborze Trydenckim 17 czerwca 1546 r. W jednym z sześciu kanonów Dekretu o grzechu pierworodnym czytamy m.in. "Jeśliby ktoś twierdził, że grzech Adama jemu samemu tylko zaszkodził, a nie jego potomstwu i że otrzymaną od Boga świętość i sprawiedliwość, którą utracił, stracił dla siebie tylko, a nie dla nas również, albo że on skalany przez grzech nieposłuszeństwa, śmierć tylko i cierpienie fizyczne przekazał całemu rodzajowi ludzkiemu, nie zaś i grzech także, który jest śmiercią duszy – niech będzie wyłączony ze społeczności wiernych". Przytoczono także słowa św. Pawła z listu do Rzymian, że "Przez jednego człowieka grzech wszedł na ten świat, a przez grzech śmierć i w ten sposób śmierć przeszła na wszystkich ludzi, ponieważ wszyscy zgrzeszyli".
W Kościele katolicki, prawdę o Niepokalanym Poczęciu Maryi kilkukrotnie potwierdzają zatwierdzone oficjalnie objawienia maryjne.
W roku 1830, Matka Boża na Rue du Bac w Paryżu objawiła się nowicjuszce ze Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia Świętego Wincentego a Paulo Katarzynie Labouré, obecnie świętej Katarzynie prosząc ją, aby rozpowszechniła "cudowny medalik", zawierający znane na całym świecie wezwanie: "O Maryjo bez grzechu poczęta, módl się za nami, którzy się do Ciebie uciekamy!".
Kolejne potwierdzenie dogmatu o Niepokalanym Poczęciu miało miejsce cztery lata po jego ogłoszeniu - 25 marca 1858 r. w czasie objawień w Lourdes. Na pytanie św. Bernadetty Soubirous: +Kim jesteś, piękna pani?+, Maryja odpowiedziała w grocie Massabielle: +Ja jestem Niepokalane Poczęcie+".
Maryja objawiła się także jako Niepokalana w roku 1877 r. na ziemiach polskich - w Gietrzwałdzie na Warmii.
W czasie objawień w Fatimie trójce dzieci - Franciszkowi, Hiacyncie i Łucji w 1917 r. Matka Boża nawiązała do przywileju Niepokalanego Poczęcia. Prosząc o modlitwę w intencji nawrócenia ludzkości poleciła praktykę nabożeństwa do swojego "Niepokalanego Serca". Obiecała również: "W końcu moje Niepokalane Serce zatriumfuje".
W czasie objawień Matki Bożej Róży Duchownej w Montichiari-Fontanelle, Pierina Gilli, pielęgniarka z miejscowego szpitala otrzymała w 1947 r. od Maryi polecenie, aby każdego roku w dniu 8 grudnia w południe między godz. 12.00 a 13.00 obchodzono "Godzinę Łaski dla całego świata". "Dzięki modlitwie w tej godzinie ześlę wiele łask dla duszy i ciała. Będą masowe nawrócenia. Dusze zatwardziałe i zimne jak marmur poruszone będą łaską Bożą i znów staną się wierne i miłujące Boga" - zapowiedziała Matka Boża. 15 sierpnia 2000 r. biskup Brescii, Giulio Sanguinetti uznał kult Matki Bożej Róży Duchownej z objawień w Montichiari.
Kult Niepokalanego Poczęcia NMP powszechny był już w dawnej Polsce. Profesorowie Akademii Krakowskiej zobowiązali się pod przysięgą bronić przywileju Niepokalanego Poczęcia NMP. Za namową kanclerza Jerzego Ossolińskiego król Władysław IV Waza chciał ustanowić Order Niepokalanego Poczęcia NMP. Od 1669 r. istnieje w Warszawie przy katedrze Archikonfraternia Literacka pod opieką Niepokalanego Poczęcia NMP.
Były również bractwa NMP. Pierwszy polski zakon męski został założony w 1673 r. przez pijara ojca Stanisława Papczyńskiego (obecnie świętego) w Puszczy Korabiewskiej pod Warszawą, to "Zakon Księży Marianów Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej" (marianie).
W związku z przypadającą w piątek 8 grudnia w Kościele katolickim uroczystością Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny katolików nie obowiązuje wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych. Mimo uroczystości wierni w Polsce nie są także zobowiązani do udziału w mszy świętej.
Zgodnie z kanonem 1246 Kodeksu Prawa Kanonicznego 8 grudnia wierni mają obowiązek uczestnictwa w eucharystii. Jednakże na mocy dekretu Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów z 4 marca 2003 r. Polacy są zwolnieni z tego obowiązku (ze względu na fakt, że nie jest to dzień ustawowo wolny od pracy). (PAP)
Autor: Magdalena Gronek
mgw/ mhr/
