Polscy żołnierze dostarczają amunicję na pozycje. Źródło: Wikimedia Commons
80 lat temu, 18 maja 1944 r., po niezwykle krwawych walkach 2. Korpus Polski dowodzony przez gen. Władysława Andersa zdobył wzgórze Monte Cassino wraz ze znajdującymi się na nim ruinami klasztoru. W bitwie zginęło 923 polskich żołnierzy, 2931 zostało rannych, a 345 uznano za zaginionych.
1943
21 lipca - Rozkazem poległego kilkanaście dni wcześniej Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego został utworzony 2. Korpus Polski. Formacja liczyła ok. 50 tysięcy żołnierzy.
20 grudnia - Polscy żołnierze z 1. Samodzielnej Kompanii Komandosów po raz pierwszy starli się z siłami niemieckimi nad rzeką Sangro.
1944
17 stycznia - Żołnierze 1. Samodzielnej Kompanii Komandosów pod dowództwem majora Władysława Smrokowskiego, we współpracy z Brytyjczykami, zdobyli wzgórze pasma Monti Aurinci, które wznosiło się nad rzeką Garigliano. Bój uważany jest za pierwszy epizod wielotygodniowej bitwy o Monte Cassino.
23 stycznia - Po pięciodniowych walkach Brytyjczycy sforsowali rzekę Garigliano.
26 stycznia - Na pole bitwy o Monte Cassino docierają oddziały amerykańskie.
17 lutego - Klasztor na Monte Cassino opuścił jego opat brat Gregorio Diamare. Wcześniej ewakuowani zostali pozostali zakonnicy oraz bezcenne zbiory dóbr kultury.
20 lutego - Oddziały niemieckich strzelców spadochronowych obsadziły ruiny zburzonego w wyniku nalotów klasztoru na Monte Cassino.
22 lutego - Na wieść o przemówieniu premiera Winstona Churchilla w brytyjskiej Izbie Gmin, dotyczącym decyzji podjętych w Jałcie dotyczących oddania polskich Kresów Związkowi Sowieckiemu, dowódca 2. Korpusu Polskiego gen. Władysław Anders zwołał naradę podległych sobie oficerów. Anders określił działania aliantów jako krzywdę wyrządzoną Polsce, ale podtrzymał decyzję o kontynuowaniu walki u boku sojuszników na froncie włoskim. Działanie w kolejnych dniach paraliżowały wielkie ulewy.
15 marca - W ramach operacji „Dickens” 575 bombowców oraz 200 myśliwców bombardujących zrzuciło na miasto Cassino i okolice około 1000 ton bomb. Teren został również ostrzelany przez artylerię, która wystrzeliła ponad 10 tysięcy pocisków. Atak doprowadził do zrównania z ziemią całego miasta. Po bombardowaniu na pozycje Niemców w ruinach miasta uderzyły dywizje hinduskie, brytyjskie i nowozelandzkie. Po jedenastu dniach walk wyczerpane siły alianckie zaprzestały ofensywy.
24 marca - Dowódca 8. Armii gen. Oliver Leese podczas spotkania z generałem Andersem zaproponował włączenie 2. Korpusu Polskiego do walk o zdobycie Monte Cassino. Anders wyraził zgodę i rozpoczął przygotowania do zluzowania oddziałów brytyjskich na linii frontu.
8 kwietnia - Podczas odprawy z dowódcami jednostek Korpusu gen. Władysław Anders poinformował ich o planach szturmu na klasztor na Monte Cassino.
23 kwietnia - Oddziały 2. Korpusu Polskiego rozpoczęły zajmowanie pozycji zwolnionych przez siły brytyjskie.
25 kwietnia - W dowództwie 2. Korpusu Polskiego odbyła się narada dowódców, podczas której generał Anders wysłuchał raportów dotyczących przygotowań do szturmu na wzgórze.
29 kwietnia - Gen. Oliver Leese zdecydował, że kolejny atak na Monte Cassino rozpocznie się wieczorem 11 maja.
12 maja - Tuż po północy, po dwugodzinnym ostrzale artyleryjskim, polscy żołnierze rozpoczęli nocny atak w kierunku grzbietu „Widmo”. Z powodu ogromnych strat - ok. 1,8 tys. poległych i rannych - i zaciętego oporu Niemców Polacy nie osiągnęli żadnych postępów. Gen. Anders zrezygnował z ponawiania kolejnych ataków aż do 15 maja.
13 maja - Brytyjczycy sforsowali rzeki Rapido i Gari.
14 maja - Gen. Władysław Anders zdecydował, że kolejne natarcie rozpocznie się o wschodzie słońca 16 maja. Po konsultacjach data ataku została przełożona na 17 maja.
17 maja - Podczas kontrataku w rejonie San Angelo zginął major Jan Żychoń z 13. Wileńskiego Batalionu Strzelców, oficer wywiadu oskarżany wcześniej o współpracę z niemiecką Abwehrą. Umierając, powiedział: „Za Polskę i dla Polski”. Wieczorem Polacy przełamali niemiecką obronę pod strategicznie położonym Colle San Angelo. W nocy z 17 na 18 maja Feliks Konarski napisał pierwsze zwrotki pieśni „Czerwone maki na Monte Cassino”.
18 maja - Nad ranem wzgórze Monte Cassino opuścili ostatni zdolni do walki żołnierze niemieccy. W ruinach pozostali wyłącznie ranni i sanitariusze. O 9.50 polski oddział wysłany w celu potwierdzenia, że nad ruinami klasztoru Niemcy wywiesili białą flagę, zawiesił nad gruzami proporzec 12. Pułku Ułanów Podolskich. W południe na Monte Cassino plutonowy Emil Czech odegrał Hejnał Mariacki. 2. Korpus Polski miał 923 zabitych i 2931 rannych żołnierzy i oficerów. Siły alianckie miały 55 tysięcy poległych i rannych. Niemcy stracili około 20 tysięcy żołnierzy.
19 maja - Polacy opanowali strategicznie położone wzgórza „575” i „San Angelo”.
20 maja - Dowódca 15. Grupy Armii gen. Harold Alexander skierował do żołnierzy 2. Korpusu Polskiego podziękowania za zwycięstwo w bitwie o Monte Cassino: „Jeżeliby mi dano do wyboru między którymikolwiek żołnierzami, których bym chciał mieć pod swoim dowództwem, wybrałbym Was – Polaków”.
4 czerwca - Wojska amerykańskie bez walki zajęły Rzym.
1945
1 września - U stóp Monte Cassino otwarto Polski Cmentarz Wojenny, na którym spoczęło 1048 poległych żołnierzy 2. Korpusu Polskiego. W 1970 r. został tam pochowany gen. Władysław Anders.(PAP)
Autor: Michał Szukała
szuk/ miś/
