Cerkiew św. Jana Klimaka w Warszawie. Fot. PAP/M. Marek
Wierni Kościoła prawosławnego w Polsce odwiedzają w sobotę cmentarze, w cerkwiach odprawiane są liturgie i modlitwy za zmarłych. W ten dzień przypada bowiem tzw. rodzicielska sobota – tradycyjny w prawosławiu czas wspominania tych, którzy odeszli.
Duchowni podkreślają, że cerkiewnosłowiańskie określenie sobota "rodzicielska" mówi nie tyle o modlitwie za rodziców, lecz za wszystkich zmarłych przodków. To dzień zwany też przez wiernych sobotą "dymitriewską" – ta nazwa bierze się stąd, że rokrocznie jest to sobota poprzedzająca dzień św. Dymitra, obchodzony w Cerkwi zawsze 8 listopada.
W tym roku, podobnie jak np. pięć lat temu, wypada ona 2 listopada, czyli w katolickie Zaduszki. Dziesięć lat temu sobota dymitriewska wypadła 1 listopada, czyli w katolicki dzień Wszystkich Świętych.
Początkowo sobota ta była dniem modlitw za poległych żołnierzy, z czasem przyjęła się tradycja – utrzymująca się do dziś – odprawiania modlitw za wszystkich zmarłych. W cerkwiach odbywają się wówczas modlitwy za tych, co odeszli (panichidy), a w trakcie liturgii czytane są fragmenty Pisma Świętego nawiązujące do śmierci i życia przyszłego.
Duchowni podkreślają, że w tradycji prawosławnej podstawą jest właśnie modlitwa za zmarłych w cerkwi. Rano w sobotę dymitriewską sprawowane są liturgie i panichidy, tego dnia duchowni święcą groby na cmentarzach.
Wielu prawosławnych groby bliskich odwiedzało też 1 listopada, korzystając z dnia wolnego od pracy. Wtedy również duchowni święcili groby na cmentarzach. Uroczystość Wszystkich Świętych, przypadająca w Kościele katolickim 1 listopada, obchodzona jest jednak w prawosławiu w innym terminie - w pierwszą niedzielę po Zesłaniu Ducha Świętego (zwanym Pięćdziesiątnicą). To święto ruchome, zależne od daty Wielkanocy. W tym roku dzień Wszystkich Świętych w Cerkwi wypadł 30 czerwca.
W tradycji prawosławnej jest przynajmniej kilka dni w roku, w których wierni Cerkwi odwiedzają groby bliskich i szczególnie modlą się za zmarłych. Najważniejszym czasem na ich wspominanie jest okres paschalny, czyli po Wielkanocy. Duchowni podkreślają, że wierni spieszą wówczas na groby bliskich, by podzielić się z nimi radosną nowiną o zmartwychwstaniu i nadzieją na życie wieczne.
W okresie paschalnym jest to przede wszystkim tzw. Radonica - wypadająca w drugi wtorek po Zmartwychwstaniu Pańskim. W tradycję listopadowego odwiedzania cmentarzy wpisuje się w kalendarzu liturgicznym Cerkwi właśnie tzw. sobota rodzicielska.
Największe w Polsce skupiska wiernych Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego są w województwie podlaskim.
Dokładnych danych co do liczby prawosławnych w Polsce nie ma. Hierarchowie tego Kościoła szacują, że wiernych jest ok. 500 tys. W Narodowym Spisie Powszechnym przeprowadzonym w 2021 r. przynależność do Kościoła prawosławnego w Polsce, drugiego w kraju pod względem liczby wiernych, zadeklarowało (pytanie o wyznanie było dobrowolne, można było odmówić na nie odpowiedzi) niecałe 151,7 tys. osób. (PAP)
rof/ mick/
