Adam Neuman-Nowicki. Fot. jewishplock.eu
Fundacja Nobiscum, upamiętniająca dzieje społeczności żydowskiej Płocka, wyda przewodnik „Śladami Adama Neumana-Nowickiego”. Okazją jest przypadająca w tym roku 100. rocznica urodzin bohatera, ocalałego z Holocaustu autora autobiograficznej książki „Walka o życie”.
Jak zapowiada Fundacja Nobiscum, przewodnik poświęcony Adamowi Neumanowi-Nowickiemu (1925-2021) przybliży miejsca związane z jego dzieciństwem i młodością, w tym domy, gdzie mieszkał, a także miejsca zabaw z okresu dzieciństwa i lat szkolnych oraz wiele innych, które wspominał w swej autobiografii. Projekt wydawnictwa otrzymał dofinansowanie z Urzędu Miasta Płocka.
„Książka, jeżeli wszystko pójdzie zgodnie z planem, powinna ukazać się w listopadzie tego roku” - powiedział w czwartek PAP prezes Fundacji Nobiscum Piotr Dąbrowski. Jak dodał, pierwszy nakład przewodnika „Śladami Adama Neumana-Nowickiego”, który dostępny będzie bezpłatnie, wyniesie 250 egzemplarzy. „Przygotowania do publikacji już trwają. Będzie ona zawierała szereg nowych informacji i ciekawostek” - zapewnił Dąbrowski. Dodał, iż w książce znajdzie się zarówno część opisowa, jak ikonograficzna, w tym archiwalne fotografie.
W 2024 r. Fundacja Nobiscum wydała opracowanie „Adam i jego Płock”, adresowane głównie do młodych czytelników, a oparte na wspomnieniach z dzieciństwa Adama Neumana-Nowickiego. Autorką publikacji, nawiązującej do autobiografii jej bohatera „Walka o życie”, która ukazała się w Polsce w 2008 r., była historyczka, genealożka, zarazem badaczka historii płockiej społeczności żydowskiej, Gabriela Nowak-Dąbrowska, która już rozpoczęła prace, w tym kwerendy, związane z planowanym wydaniem przewodnika.
Jak informuje Fundacja Nobiscum, Adam Neuman-Nowicki urodził się w Płocku. Jego ojciec, Mosze Szlomo, był księgowym w fabryce maszyn rolniczych, a następnie prowadził kolekturę loteryjną. Początkowo Adam uczył się w domu, potem uczęszczał do szkoły prywatnej. Był członkiem żydowskiego klubu sportowego Makabi. Uprawiał m.in. kajakarstwo, kolarstwo i lekkoatletykę. Z jego licznej rodziny II wojnę światową i Holocaust przeżyli jedynie on i jego brat Henryk.
W 1946 r. Adam Neuman-Nowicki poślubił Ilonkę Rappel, której rodzina także pochodziła z Płocka. Po ukończeniu szkoły średniej i przeprowadzce do Warszawy studiował ekonomię w Szkole Głównej Planowania i Statystyki. Zdobył też wykształcenie jako technik radiolog. W 1957 r. wyemigrował z żoną do Izraela, a w 1963 r. - do USA. Przez ponad 20 lat pracował w szpitalu w Nowym Jorku, w tym jako kierownik oddziału radiologii. W 1987 r. przeszedł na emeryturę, a po kilku latach ostatecznie przeniósł się na Florydę.
W opublikowanej poprzednio książce „Adam i jego Płock” znalazło się kilka zdjęć z archiwum rodzinnego Adama Neumana-Nowickiego, które Fundacji Nobiscum przekazała jego córka Ania Alperin. Umieszczono tam również ilustracje Jakuba Gutermana, artysty malarza, który urodził się w 1935 r. w Warszawie, po czym wkrótce wraz z rodzicami zamieszkał w Płocku. W czasie II wojny światowej ukrywał się wraz z matką Ewą w Żyrardowie, Warszawie, a potem pod Łowiczem. Jego ojciec, Symcha, zginał w czasie Powstania Warszawskiego. W 1945 r. Jakub powrócił do Płocka wraz z matką. W 1950 r. oboje wyemigrowali do Izraela. Jakub został tam nauczycielem. Na wiele lat związał się z kibucem Ein Harod, a obecnie mieszka w kibicu Ha-Ogen.
Fundacja Nobiscum, przywracająca pamięć o społeczności żydowskiej Płocka, powstała tam w 2018 r. W 2019 r. uruchomiła portal JewishPlock.eu, na którym umieszczono m.in. kilkaset reprodukcji fotografii i dokumentów - w tym pochodzących z rodzinnych archiwów potomków płockich Żydów, mieszkających obecnie za granicą, które nie były wcześniej publikowane. Także od 2019 r., w ramach przedsięwzięcia „Pamięć. Płock 1939”, fundacja na swym portalu upamiętnia imiennie Żydów mieszkających w tym mieście do II wojny światowej.
Jak dotąd Fundacja Nobiscum opublikowała też m.in. przewodnik „Śladami płockich Żydów”, zawierający opisy i fotografie kilkudziesięciu miejsc pełniących ważne funkcje społeczne i religijne dawnej społeczności żydowskiej miasta oraz monografię „Okno na Kwiatka. Ulica Józefa Kwiatka w Płocku od początku XIX wieku do 1939 r.” W 2022 r. przygotowała z kolei wystawę online „Rachmonim bnei rachmonim. Płoccy Żydzi, dobroczynność i filantropia”, która została wówczas wpisana w program Europejskich Dni Kultury Żydowskiej - ekspozycji towarzyszyła publikacja książkowa pod tym samym tytułem.
W 2023 r. ukazało się kolejne wydawnictwo Fundacji Nobiscum - „Mała księga imion”, w której zamieszczono imiona i nazwiska 1680 dzieci z płockiego getta, które w czasie II wojny światowej na terenie tamtejszej dzielnicy żydowskiej założyli Niemcy.
Płoccy Żydzi stanowili jedną z najstarszych społeczności żydowskich na ziemiach polskich - tuż przed wybuchem II wojny światowej przygotowywali się do obchodów 700-lecia osiedlenia się w tym mieście. W 1939 r. ludność pochodzenia żydowskiego stanowiła w Płocku ok. 9 tys. osób, czyli blisko trzecią część mieszkańców. Holocaust przeżyła nieliczna grupa, która w większości opuściła miasto, emigrując pod koniec lat 50., a następnie w latach 60. XX wieku, głównie do Izraela i USA. (PAP)
mb/ aszw/
