Pływające dzieła sztuki - tratwy społeczności Skład Solny w Muzeum Sztuki Nowoczesnej

Wystawa „Skład Solny. Ta planeta jest już zasiedlona” pokazuje obiekty pływające, tratwy, które brały udział w tegorocznej Wodnej Masie Krytycznej - oddolnym, nieinstytucjonalnym święcie Wisły odbywającym się w Krakowie. Podczas imprezy artyści wraz z mieszkańcami Krakowa wspólnie budują tratwy i pływające dzieła sztuki, którymi następnie płyną Wisłą. W tegorocznej edycji wzięły udział prawie wszystkie osoby tworzące społeczność Składu Solnego, a ich dzieła można oglądać na ekspozycji. Publiczność może zobaczyć ręcznie konstruowane tratwy w kształcie m.in. złotej, kręcącej się karuzeli, ryby, suszarki, a także te stworzone z ram, podobraziów i płócien, z obrazami na żaglach.

Jedna z konstrukcji, autorstwa Stanisława Koby, jest fantazją na temat instytucji sztuki. Przedstawia rzeźbę będącą makietą jego autorskiego projektu budynku Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Nawiązuje do dzieł Władysława Strzemińskiego i jego teorii widzenia. Tworzy „pływające muzeum powidoku” będące poetycką interpretacją tradycji awangardowej. Zdaniem artysty o tej tradycji mało się dziś pamięta.

Na wystawie można obejrzeć również balię kolektywu Siostry Rzek. Zebrano do niej wodę z rzek, które ucierpiały wskutek zmian klimatycznych. Są też transparenty i fotografie z protestów w ich obronie, a także malowidło Anny Chmiel na tkaninie wykonane szerokim pędzlem, przedstawiające refleksy na wodzie.

Za pomocą tych obiektów twórcy ekspozycji opowiadają o swojej społeczności twórczej i zachęcają do jednoczenia się i wspólnotowego działania.

Wystawę stworzyli twórcy, społecznicy i aktywiści skupieni wokół pracowni w budynku starego składu solnego na Podgórzu w Krakowie. Powstał w XVIII wieku dzięki Wiśle, ponieważ był magazynem soli transportowanej rzeką. Z uwagi na jego historię motywem przewodnim wystawy są woda i rzeki, a przede wszystkim Wisła. Wspólnota dzięki przyjaźni i kolektywnemu działaniu obroniła to miejsce, a miasto Kraków doceniło społeczność i jej wkład w oddolnie tworzoną kulturę.

- Wystawa niesie ze sobą duży potencjał aktywistyczny, ponieważ to, że prezentujemy swoje działania na wystawie w warszawskim MSN, robi wrażenie na krakowskich urzędnikach, co z aktywistycznego punktu widzenia bardzo nam pomaga - powiedziała PAP współkuratorka wystawy, artystka i członkini społeczności Skład Solny Cecylia Malik. Kuratorka jest także autorką książki „Wisła. Przewodnik dla dużych i małych” opowiadającej m.in. o walorach przyrodniczych rzeki.

Hasło „Ta planeta jest już zasiedlona” odnosi się do pierwszego, użytego przez społeczność transparentu, na którym zamieszczono te słowa. Miasto Kraków planowało włączenie budynku do prestiżowej instytucji kultury, która miała powstać w tym miejscu - Centrum Literatury i Języka Planeta Lem. - Choć oczywiście doceniamy twórczą spuściznę Stanisława Lema, postanowiliśmy walczyć o przyszłość naszego krakowskiego oddolnego centrum sztuki i aktywizmu. Wówczas wymyśliliśmy to hasło odnoszące się zarówno do protestu, jak i naszej aktywistycznej, proekologicznej działalności - tłumaczyła aktywistka.

Zdanie można też szerzej interpretować w odniesieniu do samego MSN-u, którego historia także wiąże się z budynkiem. - Nasza instytucja przez prawie dwie dekady zmagała się z problemami wokół budowy własnej siedziby - zwrócił uwagę w rozmowie z PAP współkurator wystawy Tomasz Fudala. - Pierwsze wystawy i wydarzenia miały podobną energię do działań społeczności Skład Solny, były skierowane do małej grupy artystów i innych osób ze środowiska sztuki - ocenił. Dodał, że skoro powstał ostateczny gmach MSN-u, należy go wykorzystywać do mówienia o ważnych sprawach, takich jak te prezentowane na wystawie „Skład Solny. Ta planeta jest już zasiedlona”.

Zespół muzeum od otwarcia nowej siedziby podkreśla, że budynek służy jako narzędzie do edukowania. - Z jednej strony pokazujemy żywe, oddolne, różnorodne życie artystyczne, zarówno związane ze sztukami wizualnymi, jak i muzyką i aktywizmem, a z drugiej prezentujemy szerszy wątek związany z poważnym problemem, jakim jest brak wody - tłumaczył Fudala odnośnie do wystawy.

Tytuł „Ta planeta jest już zasiedlona” zyskuje drugi wymiar, mówi o kryzysie klimatycznym, który jest główną osią multidyscyplinarnych działań Składu Solnego.

- W tej chwili w warszawskiej części Wisły jest kilka centymetrów wody. Widać połacie czarnego błota, któe wyglądają jak powierzchnia Marsa - podkreślił. - Patrzę na to z przerażeniem. Jesteśmy świadkami sytuacji, kiedy w głównej rzece Polski może nie być wody, a to stanowi niewyobrażalne zagrożenie - dodał.

Wystawa powstała m.in. po to, by bronić Wisłę w dobie kryzysu klimatycznego. Jak zaznaczył kurator, sytuacja Wisły jest problemem dotyczącym każdej dziedziny życia w Polsce. To główna rzeka, kręgosłup kraju, a w tej chwili umiera.

Chcąc zwrócić uwagę na sytuację rzeki, jeden ze współkuartorów wystawy Bartolomeo Koczenasz w 2018 roku przepłynął Wisłą z Krakowa nad morze galarem. Zabrał ze sobą rzeźbę księżyca jako dar krakowian dla Pomorza. Film z jego podróży „Zapiski z Księżyca” można obejrzeć w sobotę 13 września w muzealnym kinie. Tego samego dnia odbędzie się również pokaz filmu „Siostry Rzeki” opowiadający o akcji artystycznej, która przerodziła się w obywatelski ruch kobiet w obronie rzek.

- Rzeki mają dużo więcej do zaoferowania w naszym codziennym życiu, niż nam się wydaje. Są zazwyczaj mało zintegrowane z centrami miast. Warszawa ma to szczęście, że ma m.in. jeden brzeg dzikiej Wisły, ośrodki wioślarskie, ścieżkę pieszo-rowerową i plaże. To nasz lokalny Central Park i jednocześnie największy, długi, linearny park w nowoczesnym mieście - podkreślił Tomasz Fudala. Dodał także, że edukacja na temat rzek w Polsce dopiero się zaczyna.

Oprócz seansów ekspozycji towarzyszyć będą także warsztaty edukacyjno-artystyczne z jej twórcami.

Wystawę otworzy w piątek 12 września o godz. 18 spotkanie ze społecznością Skład Solny oraz koncert eksperymentalny z muzyką i wizualizacjami na żywo, podczas którego wystąpią Mat Barski, Vibe Operator, Misz, Kacper Matuszewski oraz Anna Chmiel.

Wystawę „Skład Solny. Ta planeta jest już zasiedlona” można oglądać od 12 września do 16 listopada br. w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. (PAP)

zzp/ miś/