Łomża – tablica łomżyńskiego getta. Fot. Arkadiusz Zarzecki, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons
W niedzielę przypada 83. rocznica likwidacji łomżyńskiego getta. 2 listopada 1942 roku Niemcy spędzili na rynek żydowskich mieszkańców, którzy stamtąd zostali rozwiezieni do obozów przejściowych. Większość trafiła do takiego miejsca w Zambrowie, potem do obozów zagłady.
Przed II wojną światową w Łomży mieszkało ok. 10 tys. Żydów. Stanowili wtedy ponad jedną trzecią mieszkańców miasta. Niemcy utworzyli getto w Łomży latem 1941 r. W sierpniu 1941 r. znaleźli się w nim nie tylko miejscowi Żydzi, ale także pochodzący z okolicznych miejscowości: z Jedwabnego, Piątnicy, Stawisk, Wizny i Rutek. Już wtedy odbywały się egzekucje w lesie koło Giełczyna, tylko 17 września 1941 r. wywieziono z getta i rozstrzelano tam 2 tys. osób.
Ostateczna likwidacja getta rozpoczęła się 2 listopada 1942 r. Jak wspominają historycy, akcja była nagła i zaskoczyła żydowskich mieszkańców Łomży. Żydów Niemcy spędzili na rynek i stamtąd furmankami rozwożono ich do najbliższych obozów przejściowych.
Większość, czyli około 7 tys. Żydów, trafiła do obozu przejściowego w Zambrowie, a później - w kilku transportach - zostali wywiezieni do obozów zagłady, przede wszystkim do Auschwitz.
Miejscem pamięci są też zbiorowe mogiły w lesie giełczyńskim, gdzie od lipca 1942 r. do września 1944 r. Niemcy rozstrzelali ok. 12 tys. osób, w tym ok. 7 tys. Żydów.
Miejskie uroczystości upamiętniające rocznicę, z udziałem władz miasta, IPN, społeczników i mieszkańców, odbyły się w piątek. Kwiaty składano pod tablicą na budynku przy ul. Senatorskiej, w miejscu synagogi wysadzonej przez Niemców. Tablica upamiętnia 9 tys. Polaków narodowości żydowskiej, którzy znaleźli się w getcie.
Trzy lata temu, w 80. rocznica likwidacji tego getta, odsłonięto tam też tablicę poświęconą społeczności i historii Żydów łomżyńskich, która stanowi ostatni element Szlaku Dziedzictwa Żydowskiego w tym mieście. Tablice na tym szlaku zawierają informacje o istniejących i już nieistniejących obiektach, ważnych dla żydowskiej społeczności miasta. (PAP)
rof/ wj/
