Przy Domu Mikołaja Kopernika odkryto jeden z najstarszych toruńskich domów z XIII wieku

Jak informowała we wtorek PAP, podczas badań archeologicznych na dziedzińcu Domu Mikołaja Kopernika w Toruniu odkryto wcześniej nieznane drewniane konstrukcje z XIII wieku. To jedne z najstarszych takich znalezisk w mieście. Konstrukcje trafią do konserwacji i staną się elementem przyszłej wystawy stałej.

Kierownik badań archeologicznych Leszek Kucharski z Muzeum Okręgowego powiedział PAP, że są to relikty jednego z najstarszych toruńskich domów.

– Skłaniamy się coraz bardziej ku zdaniu, że mamy tu do czynienia z domem. Długo się wahaliśmy, bo według historyków podział działek w tym miejscu był od początku taki sam. Tutaj udowodniliśmy, że tak nie było, a obecny podział działek w tym miejscu jest bardziej współczesny, a kiedyś zabudowa była zupełnie inna – powiedział PAP Kucharski.

Podkreślił, że obok drewnianych reliktów domu odkryto „coś na kształt zagrody dla zwierząt”.

– Najpewniej była to zagroda dla jakichś zwierząt – świń czy kóz. To był taki kompleks gospodarczy. Do niedawna było domniemanie, że przyszli Krzyżacy i zaczęli stawiać budowle murowane, a tu okazuje się, że nie. Datowania dokładnie będziemy mieli dzięki badaniom dendrochronologicznym. W tej chwili oceniamy, że poruszamy się w okresie XIII wieku, do połowy wieku XIV i budowy kamienicy domu Koperników - wyjaśnił archeolog.

Drewniana ściana ciągnie się pod obecnym murem okalającym Dom Mikołaja Kopernika i idzie dalej na zewnątrz.

– Dalej iść nie możemy obecnie, bo grozi to katastrofą budowlaną i zawaleniem się tego muru. To są negatywne elementy kopania w miastach, gdzie jesteśmy ograniczeni bardzo miejscem i zabudową – dodał. Archeolog nie przesądził, z jakiego drewna są odnalezione ściany i narożnik. Obok znaleziono dwie kłody z drewna iglastego, ale te mogą być dębowe. Wyjaśnią to badania specjalistyczne.

Wewnątrz narożnika domu jest zasypisko. – Jak rozbierzemy te ściany, to pójdziemy z badaniami dalej. Póki co nie uchwyciliśmy tam żadnych warstw użytkowych. Jest to gratka, to znalezisko, bo wszyscy fachowcy, którzy tu przychodzą, podkreślają, że jeszcze nie widzieli w Toruniu tak zachowanej, na taką wysokość drewnianej ściany z tego okresu. Druga gratka jest taka, że to jest bardzo atrakcyjne, bo narożnik jest śliczny, świetnie zachowany. Nie jest częsta możliwość oglądania oryginalnych drewnianych średniowiecznych konstrukcji. To nie jest jakaś udawana rekonstrukcja. Po konserwacji będą te elementy dostępne do oglądania dla kolejnych pokoleń – powiedział Kucharski. Miejsce, gdzie znajduje się Dom Mikołaja Kopernika, to część Starego Miasta, od której zaczęła się zabudowa Torunia.

Kucharski wyjaśnił, że jest to najwcześniejsza zabudowa drewniana Torunia lokacyjnego. W odnalezionym domu mogli mieszkać osadnicy krzyżaccy. – Krzyżacy ze Starego Torunia zaczęli zagospodarowywanie tego terenu. Osadzano tutaj, na dzisiejszej Starówce, pierwszych osadników, których sprowadzali. Wygląda to na taki domek z zagródką – ocenił. W najbliższych dniach dojdzie do wycięcia i zabezpieczenia tych konstrukcji i przekazania ich do konserwacji, która może trwać nawet do trzech lat.

– Niewątpliwie wystąpimy do miasta o dodatkowe środki, będziemy też poszukiwali możliwości dofinansowania w resorcie kultury. Obecnie działamy w stanie konieczności wyższej, bo zabezpieczamy zabytek, bo borykamy się z problemem pęknięcia muru i osiadania kamienicy. Ta sytuacja w trybie pilnym musi zostać rozwiązana. To nie będzie tania inwestycja, bo trzeba mur i oficynę zabezpieczyć na całej długości. Po prostu pod nimi musi zostać wylana betonowa podstawa – powiedział PAP kustosz Domu Mikołaja Kopernika Michał Kłosiński.

Wyjaśnił, że nie można dopuścić do sytuacji, w której fragment oficyny się zawali. Po wykonaniu tych prac powstanie pomiędzy murem okalającym Dom Mikołaja Kopernika i murem samej kamienicy przestrzeń, gdzie można stworzyć kolejną salę ekspozycyjną właśnie z drewnianymi konstrukcjami, które mogłyby zostać zaprezentowane w miejscu znalezienia.

Kłosiński wyjaśnił, że z tego okresu nie ma wielu reliktów. – Historia działki z kamienicą rodziny Koperników to lata 1462-1480, a tu schodzimy o dwa stulecia niżej. To odkrycie ma jednak ogromne znaczenie dla całej historii tego domu i tej parceli. Pokazanie reliktów drewnianych będzie wychodziło naprzeciw opowiedzeniu całej historii tej parceli, tej części Torunia – podsumował Kłosiński.

Nie chciał szacować, jakie mogą być koszty całej inwestycji. W najbliższym czasie fragmenty drewna zostaną poddane badaniom dendrochronologicznym, co pozwoli na precyzyjne określenie ich wieku. W muzeum zapewniono, że trwają prace nad zapewnieniem możliwości konserwacji całej konstrukcji. Ma być ona elementem przyszłej, kolejnej wystawy stałej. W planach jest ekspozycja „in situ”, czyli w miejscu znalezienia.

Badania w piwnicy oficyny prowadziła w 1972 roku prof. Jadwiga Chudziakowa. Później były nadzory archeologiczne w 1999 i 2004 roku. – Mamy pewność, że nawarstwienia są w dużym stopniu nienaruszone. Mamy do czynienia z różnymi konstrukcjami drewnianymi, prawdopodobnie z XIII wieku. Mamy zlokalizowane co najmniej dwie latryny – w tym jedną datowaną na pierwszą połowę XV wieku, czyli bardzo interesujący nas okres – mówił w sierpniu PAP archeolog Kucharski, gdy rozpoczynano badania archeologiczne.

Późnogotycka kamienica mieszczańska przy ul. Kopernika w Toruniu to miejsce szczególne dla wszystkich osób zainteresowanych życiem wybitnego polskiego astronoma. Dom Mikołaja Kopernika to unikalna na skalę ogólnopolską instytucja zajmująca się propagowaniem wiedzy o najbardziej znanym na świecie torunianinie.

Ta późnogotycka kamienica mieszczańska należała do rodziny Koperników w drugiej połowie XV wieku. W literaturze określa się takie budowle mianem domu-składu. To dom mieszczański ukazujący całe bogactwo kultury późnośredniowiecznego Torunia, w którym dorastał Kopernik. Przyszedł on na świat w rodzinie mieszczańskiej, w niej się wychowywał i na toruńskiej Starówce minęło jego dzieciństwo.

Tomasz Więcławski (PAP)

twi/ dki/