Tomas Venclova Fot.PAP/Rafał Guz
Były prezydent Litwy Valdas Adamkus i poeta Tomas Venclova zostali laureatami nagród Forum Dialogu i Współpracy Polska-Litwa. Gala wręczenia nagród odbyła się w czwartek w warszawskich Łazienkach.
Forum Dialogu i Współpracy Polska-Litwa w kategorii "kultura" nagrodziło Tomasa Venclovę. Urodzony w 1937 r. w Kłajpedzie wybitny litewski poeta, eseista, publicysta, badacz i tłumacz literatury pięknej jest profesorem języków słowiańskich i literatury na Uniwersytecie Yale w USA. Ukończył Uniwersytet Wileński, mieszkał również w Moskwie i w Leningradzie. W latach 70. działał w litewskim ruchu obrony praw człowieka, współpracując m.in. z "Kroniką Kościoła Katolickiego na Litwie". W 1977 wyemigrował do USA, za co został pozbawiony obywatelstwa przez władze ZSRR.
Venclova jest związany z polską kulturą i literaturą, od 1983 roku jest członkiem zespołu redakcyjnego kwartalnika "Zeszyty Literackie". Tłumaczył też polską poezję na język litewski (m.in. Cypriana Kamila Norwida, Czesława Miłosza, Zbigniewa Herberta, Wisławę Szymborską), jest również autorem monografii Aleksandra Wata. W decyzji przyznania nagrody Kapituła Forum podkreśliła, że poezja i eseistyka laureata, jego przyjaźń z Czesławem Miłoszem oraz uczestnictwo w życiu kulturalnym obu narodów od wielu lat tworzą prawdziwy most porozumienia polsko-litewskiego.
"Humanista, erudyta, podróżnik, zwolennik pojednania i dialogu między narodami Europy, jest Tomas Venclova wyjątkową postacią - kosmopolitą i patriotą jednocześnie" - mówił Adam Zagajewski.
Adam Zagajewski w laudacji nazwał Venclovę poetą szukającym sprawiedliwości. "Humanista, erudyta, zwolennik pojednania pomiędzy narodami Europy, autor wielu niezapomnianych wierszy, świetnych, przenikliwych esejów, poeta świadomy tradycji, kochający klasyczną miarę, a jednocześnie żarliwy romantyk w wielu pięknych strofach, Tomas Venclova stał się dla polskich czytelników kimś dużo więcej niż tylko utalentowanym literatem. (…) Humanista, erudyta, podróżnik, zwolennik pojednania i dialogu między narodami Europy, jest Tomas Venclova wyjątkową postacią - kosmopolitą i patriotą jednocześnie" - mówił Zagajewski.
Tomas Venclova powiedział, że stosunki polsko-litewskie są naznaczone przez liczne paradoksy - tysiąc lat sąsiedztwa i wspólnej historii nie obroniło Polaków i Litwinów przez sporem o Wilno, które zarówno Polacy jak i Litwinie uważali za swoje miasto. Venclova podkreślił, że dopiero po II wojnie światowej polityka Jerzego Giedroycia doprowadziła do tego, że obecnie Polacy nie wysuwają do Wilna roszczeń, a oba narody mogły wyjść z "zaklętego kręgu marzeń o odwecie". Poeta przypomniał, że w latach 90., kiedy oba kraje starały się o przyjęcie do UE stosunki polsko-litewskie układały się bardzo dobrze, jednak w ostatnich latach znowu pojawiają się problemy. "Ludzi, którzy dla doraźnych korzyści politycznych wracają do tego konfliktu oceniam jako skrajnie nieodpowiedzialnych, zwłaszcza teraz, kiedy sytuacja w Europie znalazła się na ostrym i niebezpiecznym zakręcie" - powiedział poeta nawiązując do obecnej sytuacji na Ukrainie.
W kategorii "Idee" jury nagrodziło Valdasa Adamkusa. Urodzony w 1926 w Kownie litewski polityk i działacz społeczny, był prezydentem Republiki Litewskiej w latach 1998–2003 oraz 2004–2009. Pełnił urząd prezydenta w okresie przystąpienia Litwy do NATO i Unii Europejskiej. W latach 1949-1993 przebywał na emigracji w USA, pracował w Federalnej Agencji Ochrony Środowiska. Za zasługi dla rozwoju stosunków litewsko-polskich Adamkus odznaczony został orderem Orła Białego oraz Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.
Valdas Adamkus: "Już tysiąc lat Polska i Litwa są obok siebie, przez wieki szliśmy razem i gdy działaliśmy wspólnie byliśmy silni".
W decyzji przyznania nagrody Kapituła Forum podkreśliła, że prezydent Valdas Adamkus położył wielkie zasługi w dziele polsko-litewskiego dialogu i współpracy nie tylko na płaszczyźnie politycznej, lecz także zainicjował działania instytucjonalne służące intensyfikacji kontaktów na płaszczyźnie obywatelskiej.
Prof. Adam Rotfeld w laudacji powiedział, że Adamkus jest wielkim litewskim patriotą, jednak jego patriotyzm jest "pozbawiony kompleksów", co sprawia, że potrafi on spojrzeć na historię szerzej, nie skupiając się na konfliktach i rozpamiętywaniu krzywd, szukając szans na porozumienie.
W imieniu prezydenta Adamkusa, któremu stan zdrowia nie pozwolił przyjechać do Warszawy, nagrodę odebrał ambasador Litwy w Polsce Šarunas Adomavičius. Zebrani wysłuchali jednak nagranego wcześniej przemówienia laureata, który podkreślał, jak ważna jest w polityce moralność. Zdaniem Adamkusa tzw. real politic dawno się już skompromitowała, a Unia Europejska powinna troszczyć się o coś więcej poza własnym dobrobytem. Obecną sytuację na Ukrainie Adamkus określił jako "próbę dla moralności" UE, która, jego zdaniem, powinna zdecydowanie opowiedzieć się przeciwko imperialnym zapędom Rosji. "Na Ukrainie waży się obecnie przyszłość Europy, a może nawet świata. Nie bójmy się bycia idealistami, nie bójmy się polityki wartości" - powiedział Adamkus.
"Już tysiąc lat Polska i Litwa są obok siebie, przez wieki szliśmy razem i gdy działaliśmy wspólnie byliśmy silni" - dodał Adamkus.
Wyboru laureatów dokonała Kapituła nagrody w składzie: profesor Henryk Samsonowicz – prezes Forum, wiceprezesi: Robert Kostro i Adam Pomorski oraz Mirosław Sawicki, prof. Anna Lewicka-Morawska, Anna Nasiłowska i prof. Michał Kopczyński.
Stowarzyszenie Forum Współpracy i Dialogu Polska-Litwa zajmuje się wspieraniem działań na rzecz relacji polsko-litewskich takich jak przygotowanie i realizacja programów edukacyjnych oraz kulturalnych, inspirowanie i organizowanie wymiany młodzieży i studentów, organizacja dyskusji panelowych i konferencji dotyczących życia publicznego polityki, historii i kultury Polski i Litwy oraz inspirowanie wymiany informacji, współpracy i wzajemnych kontaktów polskich i litewskich środków przekazu. (PAP)
aszw/ pz/
