Tworzone w Ostrołęce Muzeum Żołnierzy Wyklętych przygotowało projekt 15 murali, przedstawiających historię żołnierzy i formacji podziemia antykomunistycznego z lat 40. i 50. XX wieku oraz wydarzeń związanych z ich walką. Cykl nosi tytuł „Droga Żołnierzy Wyklętych”.
Pierwszy z serii murali został zaprezentowany we wtorek. Powstał po wewnętrznej stronie muru okalającego dawny ostrołęcki areszt UB, gdzie byli więzieni, torturowani i mordowani m.in. żołnierze AK, Narodowych Sił Zbrojnych i Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Każdy z 15 murali będzie miał powierzchnię ok. 20 m kw.
Otwierający historię Żołnierzy Wyklętych mural nawiązuje do napaści hitlerowskiej i sowieckiej na Polskę we wrześniu 1939 r. i wcześniejszego paktu Ribbentrop-Mołotow. Przedstawia biało-czerwony kontur Polski w granicach II Rzeczpospolitej, białego orła otoczonego przez czarne, drapieżne ptaki oraz dłonie w uścisku – na jednej ręce widoczna jest opaska z hitlerowską swastyką, a na drugiej z sowieckimi symbolami - czerwoną gwiazdą oraz sierpem i młotem.
„Odnosząc się do konkretnych wydarzeń z historii Polski chcemy pokazać dzieje Żołnierzy Wyklętych, będących kontynuatorami walki o niepodległość i wolność, która rozpoczęła się we wrześniu 1939 r.” – powiedział PAP Jacek Karczewski, dyrektor ostrołęckiego muzeum. Dodał, że gotowe są także projekty 14 pozostałych murali.
„Odnosząc się do konkretnych wydarzeń z historii Polski chcemy pokazać dzieje Żołnierzy Wyklętych, będących kontynuatorami walki o niepodległość i wolność, która rozpoczęła się we wrześniu 1939 r.” – powiedział PAP Jacek Karczewski, dyrektor ostrołęckiego muzeum. Dodał, że gotowe są także projekty 14 pozostałych murali.
„Murale będą powstawały sukcesywnie. Ze względu na ich pracochłonność, a precyzyjne wykonanie jednego zabiera około miesiąca, myślę, że w tym roku powstaną przynajmniej jeszcze dwa. Po przerwie, z uwagi na pogodę w okresie jesienno-zimowym, projekt będzie kontynuowany w przyszłym roku” – wyjaśnił Karczewski.
Autorami murali są ostrołęccy artyści: Radosław Jastrzębski i Mateusz Wróblewski. „Prace nad drugim muralem już trwają. Będzie on nawiązywał do okresu okupacji sowieckiej po 17 września 1939 r. i pierwszej antysowieckiej konspiracji oraz postaci ppłk. Jerzego Dąbrowskiego, ps. Łupaszka” – zapowiedział Karczewski.
Ppłk Dąbrowski (1889-1940) we wrześniu 1939 r. dowodził 110. Rezerwowym Pułkiem Ułanów, wchodzącym w skład Brygady Rezerwowej Kawalerii „Wołkowysk”. W tym czasie był m.in. dowódcą mjra Henryka Dobrzańskiego (1897-1940), późniejszego „Hubala”. „Po zakończeniu kampanii wrześniowej Dąbrowski przedostał się na tereny okupowane przez sowietów i tam prowadził działalność partyzancką do momentu aresztowania i zamordowania w dotychczas nie do końca jasnych, znanych okolicznościach” – powiedział Karczewski.
Powstające przy wsparciu samorządu ostrołęckie Muzeum Żołnierzy Wyklętych pełnić ma rolę centrum naukowego i edukacyjnego, poświęconego historii Żołnierzy Wyklętych, oddziałów i organizacji z terenu całej Polski, w tym działających w granicach II Rzeczpospolitej. Stała ekspozycja prezentowała będzie pamiątki podziemia antykomunistycznego, w tym broń, dokumenty i fotografie. Częścią wystawy ma być m.in. zainscenizowana leśna kwatera partyzancka. Gotowy jest już projekt przyszłej placówki.
Koszt prac remontowych związanych z adaptacją dawnej siedziby UB na potrzeby muzealne oraz aranżacją ekspozycji to ponad 30 mln zł. Zbiórkę środków na jej utworzenie prowadzi ostrołęcka Fundacja Muzeum Żołnierzy Wyklętych. W tym celu wydawane są pamiątkowe numizmaty z wizerunkami Żołnierzy Wyklętych.
Ukazały się już dwa, poświęcone sanitariuszce 5. Wileńskiej Brygady AK Danucie Siedzikównie ps. „Inka” (1928-46) oraz prezesowi zrzeszenia Wolność i Niezawisłość płk. Łukaszowi Cieplińskiemu ps. „Pług” (1913-51). Wkrótce ma ukazać się kolejny numizmat, przypominający postać rtm. Witolda Pileckiego (1901-48), żołnierza AK, organizatora ruchu oporu w hitlerowskim obozie koncentracyjnym Auschwitz. Placówka liczy także na wsparcie ofiarodawców w związku z realizowanym tam projektem murali.
Według szacunków, w 1945 r. do podziemia antykomunistycznego należało do 180 tys. osób, w tym ok. 17 tys. służyło w oddziałach partyzanckich. W walkach z NKWD, KBW, UB i MO poległo ponad 8,5 tys. żołnierzy. Ok. 80 tys. osób zostało aresztowanych i trafiło do więzień. Wielu z nich zmarło w wyniku tortur lub zostało straconych. Ostatnim z Żołnierzy Wyklętych był Józef Franczak, ps. „Lalek” (ur. 1918), który zginął w walce w 1963 r.(PAP)
mb/ mhr/
