Dr Tytus Chałubiński. Źródło: NAC
Propagator tatrzańskiej turystki i prekursor klimatolecznictwa w Polsce, miłośnik przyrody i przyjaciel górali. W środę przypada 126. rocznica śmierci Tytusa Chałubińskiego, „odkrywcy" Zakopanego.
„Doktor z Warszawy zorientował się, że tutejszy klimat sprzyja leczeniu chorób płuc, głównie gruźlicy, na którą w końcu XIX wieku cierpiało wielu. Był też wielkim miłośnikiem tatrzańskiej przyrody i góralskiej kultury” – powiedział historyk dr Jerzy M. Roszkowski z Muzeum Tatrzańskiego.
Tytus Chałubiński urodził się 29 grudnia 1820 w Radomiu. Studiował medycynę na Akademii Medyko-Chirurgicznej w Wilnie w latach 1838–1840 oraz na Uniwersytecie w Dorpacie. Dyplom doktora medycyny i chirurgii uzyskał w 1844 r. na Uniwersytecie Juliusa-Maximiliana w Würzburgu.
Od 1845 r. mieszkał w Warszawie, gdzie rozpoczął pracę w Szpitalu Ewangelickim. Jako lekarz chorób wewnętrznych praktykował i wykładał w Akademii Medyko-Chirurgicznej, Szkole Głównej, i Uniwersytecie Warszawskim.
Po raz pierwszy Chałubiński zetknął się z Tatrami w 1849 roku, kiedy przedzierał się przez góry, wracając do kraju z ogarniętych rewolucją Węgier. Ale góry poznał bliżej biorąc od 1852 roku udział w wycieczkach po Tatrach i Podhalu, m.in. w towarzystwie botanika Jerzego Alexandrowicza i mineraloga Karola Jurkiewicza.
Od 1873 r. Chałubiński każde wakacje spędzał pod Tatrami. Podczas epidemii cholery, która dotarła na Podhale w 70. XIX wieku doktor z narażeniem życia i wielkim poświęceniem zmagał się z chorobą, która dziesiątkowała ludzi.
Na stałe związał się z Zakopanem w 1879 r., gdy rozpoczął budowę willi. „Pod Tatry zaczęła przyjeżdżać inteligencja i artyści. Chałubiński zaczął organizować wycieczki górskie nazywane +w wielkim stylu+” – opowiadał historyk.
„Były to wycieczki, na którą doktor zapraszał wiele osób, wynajmował góralskich przewodników, brał ze sobą kapelę góralską. Chałubińskiemu w górach zawsze towarzyszył bajarz Jan Krzeptowski, znany jako Sabała” – opowiadał dr Roszkowski.
Chałubiński był chyba na wszystkich wówczas znanych przełęczach i szczytach tatrzańskich; odkrywał też nowe drogi. Przypisuje mu się pierwsze wejście z przewodnikiem J.Walą "młodszym" na Lodowy Szczyt wprost od pd.-wschodu. Jako pierwszy turysta przechodził drogi dotąd znane jedynie góralom-kłusownikom np. przez Kozią Przełęcz. Swym przykładem zachęcał innych do uprawiania turystyki w Tatrach, a jego wycieczki odegrały dużą rolę szkoleniu górali na przewodników.
Chałubiński przyczynił się też do rozwoju Zakopanego. Powołał kasę zapomogowo-pożyczkową, wspomagał powstawanie szkół, współtworzył Towarzystwo Tatrzańskie powstałe w 1874 r. i był jednym z pierwszych badaczy przyrody tatrzańskiej. Jego staraniem Zakopane zyskało pod koniec XIX wieku status stacji klimatycznej.
Chałubiński zmarł w Zakopanem 4 listopada 1889 r. i został pochowany na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku.
Chałubiński został w Zakopanem uwieczniony na pomniku odsłoniętym w 1903 r. u zbiegu ulic Chałubińskiego i Zamoyskiego. Projekt pomnika wykonał przyjaciel doktora, Stanisław Witkiewicz. Pod popiersiem Chałubińskiego umieszczonym na kolumnie, widnieje pełnofiguralna rzeźba Sabały – nieodłącznego towarzysza górskich wypraw doktora. Na cześć doktora z Warszawy nazwano przełęczy w głównej grani Tatr - Wrota Chałubińskiego.(PAP)
szb/
