Na kamienne narzędzia sprzed 1,5 mln lat natrafili polscy archeolodzy w czasie wstępnych badań na pustyni Butana w Sudanie. Po tym odkryciu Sudańczycy zaprosili Polaków do dalszych badań: kilkunastohektarowe stanowisko może okazać się wyjątkowo bogate w znaleziska.
O odkryciu poinformował PAP w poniedziałek szef zespołu polskich archeologów, dyrektor Muzeum Archeologicznego w Gdańsku dr Henryk Paner. Jak wyjaśnił, on i dwójka innych naukowców - dr Mirosław Masojć i Ewa Lesner, przebywali w Sudanie w połowie grudnia. Na prośbę archeologów sudańskich z Uniwersytetu Dwóch Nilów w Chartumie, zbadali wtedy wstępnie jedno ze stanowisk na terenie pustyni Butana na prawym brzegu Nilu, na wschód od miasta Atbara.
W trakcie badań powierzchniowych i sondażowych archeolodzy natrafili na dużą ilość narzędzi pięściakowych (używane w paleolicie narzędzia wytwarzane z twardych skał metodą rdzeniowania – PAP). Wiek najstarszych pięściaków naukowcy ocenili wstępnie na 1,5 mln lat, najmłodszych zaś – na 300 tys. lat. „To bardzo rzadkie znalezisko, zwłaszcza jeśli chodzi o ilość narzędzi. Zwykle w czasie wstępnych badań tego typu stanowisk znajduje się co najwyżej kilka takich artefaktów, tutaj mamy do czynienia z setkami wspaniałych zabytków” – powiedział Paner.
„Sądząc po dokonanych znaleziskach narzędzi pięściakowych stanowisko to może się okazać jednym z ważniejszych miejsc dla badań początków człowieka w północno-wschodniej Afryce. Możemy się tu nawet spodziewać znalezisk jednych z najstarszych szczątków człowieka, co byłoby już sensacją na skalę światową” – uważa Paner dodając, że o możliwym potencjale stanowiska świadczy nie tylko liczba i różnorodność znalezionych już w czasie wstępnych badań narzędzi, ale też fakt, że – według ustaleń, stanowisko czy nawet aglomeracja stanowisk może liczyć sobie aż kilkanaście hektarów powierzchni.
Paner poinformował, że po tym, jak polscy naukowcy dokonali wstępnych ustaleń chronologiczno-kulturowych, strona sudańska zaproponowała wspólne dalsze – dokładne już, badania. „Najpierw jednak konieczne jest precyzyjniejsze zbadanie geologii terenu, określenie wielkości stanowiska i zakresu badań. Mając już te informacje, będziemy mogli rozpocząć starania o pozyskanie funduszy na właściwe prace archeologiczne” – powiedział PAP Paner.
W wizycie w Sudanie polskim archeologom towarzyszył marszałek województwa pomorskiego Mieczysław Struk. W jej tracie marszałek podpisał z ministrem turystyki, starożytności oraz ochrony przyrody a także generalnym konserwatorem zabytków listy intencyjne w sprawie współpracy polskich archeologów ze stroną sudańską.
Jak wyjaśnił Paner, listy te otwierają drogę nie tylko do usankcjonowania obecności gdańskich archeologów w Sudanie i prowadzenia przez nich dalszych badań, ale też stwarzają możliwość pozyskania przez Muzeum Archeologiczne w Gdańsku części artefaktów, które zostaną znalezione w czasie prac. Paner dodał, że badacze spodziewają się znaleźć kolejne bezcenne zabytki datowane od epoki kamienia, poprzez czasy faraonów, aż po pierwsze państwa chrześcijańskie i islamskie.
Polscy archeolodzy już od 20 lat prowadzą w Sudanie różnego typu prace badawcze. Największe przedsięwzięcie w tym zakresie to prowadzone od 1996 r. i kierowane przez Panera badania ratownicze (przed zatopieniem terenu) w rejonie IV katarakty Nilu, oraz - od 2009 r., na terenie pustyni Bayuda.
Do dziś polscy badacze zlokalizowali na badanych terenach blisko dwa tysiące stanowisk (z tego prawie tysiąc na Pustyni Bayuda), w tym liczne twierdze, kościoły i cmentarzyska, oraz osady i obozowiska z których najstarsze pochodzą z dolnego paleolitu (najstarszej części epoki kamienia). Prace na pustyni będą także kontynuowane w najbliższych latach.
Przed kilkoma laty w trakcie prac przy IV katarakcie, polska ekipa natrafiła też m.in. na liczne skały z rytami przedstawiającymi najczęściej dzikie zwierzęta (m.in. gazele, słonie i żyrafy) i zwierzęta hodowlane (głównie bydło, wielbłądy i konie). Najstarsze z nich mogły być wykonane przed 6-8 tysiącami lat. Gdańszczanie uratowali te arcydzieła sztuki od zatopienia wycinając je ze skał. Część tych znalezisk Sudańczycy podarowali polskiej ekipie. W 2008 r. przewieziono statkiem do Polski 73 skalne bloki z rytami naskalnymi i dwa ogromne litofony (ang. rockgong) czyli skały służące niegdyś jako instrumenty, inaczej kamienne bębny.
„Kolekcja rytów naskalnych jest z pewnością największym w Europie zbiorem afrykańskiej sztuki tego typu zgromadzonym w jednym muzeum i już na stałe należy do Polski” – poinformował Paner. Bloki z rytami przechowywane są obecnie w magazynach: Muzeum Archeologiczne poszukuje miejsca, w którym mogłoby je właściwie wyeksponować. (PAP)
aks/ abe/
