37 ikon, z których najstarsze pochodzą z XVI wieku, można oglądać w Muzeum Kresów w Lubaczowie (Podkarpackie). Ikony, pochodzące głównie z cerkwi w Cewkowie, przeszły gruntowną konserwację w Krakowie. Do muzeum trafiły w długoterminowy depozyt.
Jak powiedział PAP dyr. Muzeum Kresów w Lubaczowie Stanisław Piotr Makara, ikony w 1991 r. zostały zabrane ze zniszczonej i zamkniętej cerkwi w Cewkowie i przekazane Fundacji św. Włodzimierza Chrzciciela Rusi Kijowskiej w Krakowie, która przeprowadziła ich konserwację.
Najstarsze spośród 37 ikon pochodzą z XVI stulecia. Jedna z nich przedstawia Chrystusa Pantokratora (Wszechwładcy, Pana Wszechświata; w ikonografii przedstawiany jako władca i sędzia, w pozycji siedzącej na tronie, z otwartym Pismem Świętym – PAP) druga – Michała Archanioła.
Pozostałe ikony, datowane na XVII i XVIII wiek, przedstawiają Matkę Boską, apostołów, świętych i sceny z kalendarza liturgicznego. 17 ikon jest prezentowanych w ikonostasie. Pozostałe występują samodzielnie.
Po konserwacji ikony - decyzją Podkarpackiego Konserwatora Zabytków - przekazano do Lubaczowa i obecnie są prezentowane w tamtejszym muzeum na stałej ekspozycji. Pozostaną tam, dopóki cerkiew w Cewkowie nie zostanie odrestaurowana; wówczas ikony wrócą do niej. Kilka z pokazanych w muzeum ikon pochodzi z cerkwi w Gorajcu.
„Fundacja przeprowadziła konserwację ikon tzw. zachowawczą, czyli jeżeli były jakieś ubytki, to ich nie uzupełniono, ale zabezpieczono przed dalszym niszczeniem. Taką formę konserwacji stosuje się zazwyczaj wtedy, gdy obiekty są bardzo cenne, stare i nie trafią do kultu, ale będą obiektami wystawowymi” – wyjaśnił dyr. Makara.
Oprócz ikon do Muzeum Kresów w Lubaczowie po konserwacji trafiły jeszcze obramowania ikon i obramowania ołtarzy, także z Cewkowa.
Drewniana cerkiew greckokatolicka św. Dymitra w Cewkowie została zbudowana w 1844 r. Do 1946 r. służyła jako miejsce kultu dla mieszkańców. Po przesiedleńczej Akcji Wisła świątynia została zamknięta, w pobliżu zbudowano kościół rzymskokatolicki. Obecnie cerkiew stoi opuszczona; wymaga gruntownego remontu i konserwacji. Na bieżąco dokonywane są w niej tylko drobne naprawy i zabezpieczenia.
XVI-wieczna (1586 r.) cerkiew w Gorajcu używana jest w celach kultu; odbywają się tam nabożeństwa i msze, ale w obrządku łacińskim. Cztery lata temu, po 17 latach renowacji, wrócił do niej zabytkowy ikonostas, jeden z najcenniejszych w Polsce. Renowację przeprowadziła także krakowska pracownia Fundacji św. Włodzimierza. Ikonostas powstawał od XVII do XX stulecia. Obecnie liczy łącznie 67 ikon.
W świątyni tej zamontowano system monitoringu obiektu, zabezpieczający przed kradzieżą.
Agnieszka Pipała (PAP)
api/ gma/
