Zamek Żupny w Wieliczce. Fot. PAP/S. Rozpędzik
Jej historia jest ściśle związana ze złożami soli i kopalnią, działającą nieprzerwanie ponad 700 lat - Wieliczka, położona 15 km od Krakowa, jest współorganizatorem Światowych Dni Młodzieży.
Na terenie Campusu Misericordiae w podwielickiej gminie Brzegi w sobotę 30 lipca odbędzie się czuwanie młodych z papieżem, a w niedzielę 31 lipca msza na zakończenie ŚDM.
Kopalnia soli w Wieliczce stanowi zabytek wpisany na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, który odwiedza blisko 1,3 mln turystów rocznie. Na czas ŚDM kopalnia ma być otwarta dla pielgrzymów nawet 24 godziny na dobę, tak aby wszyscy chętni mogli ją zwiedzić.
Początkowo sól w rejonie Wieliczki uzyskiwano poprzez odparowanie występującej na powierzchni ziemi solanki (warzenie soli). Najstarsze ślady warzenia pochodzą z okresu ok. 3,5 tys. lat p.n.e. Kiedy solnych źródeł zabrakło, zaczęto drążyć szyby w poszukiwaniu soli. Tak powstała kopalnia, działająca nieprzerwanie od połowy XIII w.
Od początku swego istnienia wielicka kopalnia była częścią przedsiębiorstwa zwanego Żupami Krakowskimi i stanowiła własność książęcą, a następnie królewską. Żupa krakowska była największym w dawnej Rzeczypospolitej zakładem przemysłowym i jednym z największych w Europie. Przedsiębiorstwo działało przez blisko 500 lat, aż do pierwszego rozbioru Polski w r. 1772. Szacuje się, że dochody z wydobycia i handlu solą stanowiły jedną trzecią dochodu Rzeczpospolitej.
Zorganizowany ruch turystyczny trwa w kopalni od końca XVIII w. Kopalnię odwiedziło wiele sławnych osób, m.in. F. Chopin, J.W. Goethe, I. Paderewski i Karol Wojtyła. Obecnie trasa turystyczna liczy ponad 2,5 km długości i obejmuje ponad 20 komór. Uruchomiono także trasę górniczą w niedostępnych dotąd zakamarkach kopalni. Na powierzchni zbudowano tężnię solankową, z której, podobnie jak z podziemnego uzdrowiska, korzystają kuracjusze.
W ciągu siedmiu wieków na dziewięciu poziomach sięgających do 327 metrów w głąb ziemi wydrążono 26 szybów i wybrano sól z 2040 komór. Pod Wieliczką powstał labirynt liczący prawie 300 km korytarzy.
W latach 1772-1918 kopalnia znajdowała się pod zarządem władz austriackich, a po odzyskaniu przez Polskę niepodległości stała się własnością Skarbu Państwa. Obecnie sól w Wieliczce uzyskuje się tylko poprzez utylizację zagrażających kopalni wód kopalnianych.
Zorganizowany ruch turystyczny trwa w kopalni od końca XVIII wieku. Kopalnię odwiedziło wiele sławnych osób, m.in. F. Chopin, J.W. Goethe, I. Paderewski i Karol Wojtyła. Obecnie trasa turystyczna liczy ponad 2,5 km długości i obejmuje ponad 20 komór. Uruchomiono także trasę górniczą w niedostępnych dotąd zakamarkach kopalni. Na powierzchni zbudowano tężnię solankową, z której, podobnie jak z podziemnego uzdrowiska, korzystają kuracjusze.
W 1978 roku kopalnia została wpisana na I Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. W 2013 roku na liście UNESCO znalazł się także Zamek Żupny w Wieliczce – historyczna siedziba zarządu Żup Krakowskich, i kopalnia soli w Bochni - jako "Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni".
Górnicy wieliccy byli bardzo religijni, codzienne modlili się przed wyruszeniem w czeluści kopalni. W ciągu wieków zbudowali pod ziemią ok. 40 kaplic; do dziś zachowało się ich 26 z różnych okresów historycznych. W 2014 roku w podziemnej komorze Aleksandrowice II Muzeum Żup Krakowskich otwarto najnowszą kaplicę - "na miarę XXI wieku" - multimedialną kaplicę pod wezwaniem św. Jana Pawła II. Zasadniczy wystrój świątyni stanowią trzy bryły solne. Z uwagi na podatność halitu, tj. soli kamiennej, na ługowanie (rozpuszczanie) pod wpływem wilgotnego powietrza, bryły wykonane zostały ze specjalnego tworzywa wiernie oddającego wygląd kryształów soli kamiennej.
Postać Jana Pawła II przypominają także w kopalni: jedyny na świecie jego pomnik wykuty w bryle soli, znajdujący się w kaplicy św. Kingi; relikwie krwi św. Jana Pawła II w ołtarzu głównym tej kaplicy i Podziemna Droga Krzyżowa, która powstała na pamiątkę 5. rocznicy jego śmierci.
Oprócz kopalni soli i Zamku Żupnego, będącego siedzibą Muzeum Żup Krakowskich "Wieliczka", w mieście można zwiedzić m.in. kościół i klasztor oo. Franciszkanów (tzw. Reformatów) z I połowy XVII wieku, będący pierwszą murowaną świątynią małopolskiej prowincji Reformatów. Kościół jest Sanktuarium Matki Boskiej Łaskawej Księżnej Wieliczki i ośrodkiem kultu Sługi Bożego Brata Alojzego Kosiby, związanego przez 60 lat życia z klasztorem. Na terenie ogrodu znajduje się Porcjunkula - kopia kościoła, jaki wzniósł św. Franciszek w Asyżu.
Ciekawym zabytkiem jest również modrzewiowy kościółek św. Sebastiana z XVI w. z malowidłami Włodzimierza Tetmajera i witrażami zaprojektowanymi przez Stanisława Matejkę. Z kolei w kościele parafialnym św. Klemensa, w którym zachowały się elementy architektoniczne z XIII i XIV wieku, w krypcie kaplicy grobowej Morstinów można zobaczyć m.in. XV-wieczną monstrancję i kielichy ze złota. Obok kościoła znajduje się dzwonnica zaprojektowana przez włoskiego architekta Pellegriniego, która ufundował Jan III Sobieski po zwycięstwie nad Turkami. Na Rynku Górnym z kolei można podziwiać malowidło "Solny świat" Ryszarda Paprockiego, będące obecnie największym malowidłem 3D w Polsce.
"Fakt, że Wieliczka będzie współgospodarzem Światowych Dni Młodzieży, ma dla naszego miasta podwójne znaczenie" – uważa burmistrz Wieliczki Artur Kozioł. "Wieliczka żyje z turystyki i takie wydarzenie ma ogromne znaczenie gospodarcze i promocyjne. Jednocześnie ważny jest także wymiar religijny, obecny w tradycji górniczej. Wizyta Franciszka na Ziemi Wielickiej będzie wydarzeniem historycznym" – podkreślił burmistrz.
Do Wieliczki najłatwiej dostać się z Dworca Głównego PKP w Krakowie. Nowoczesne pociągi do Wieliczki odjeżdżają co pół godziny, przejazd trwa 21 minut. Z okolic Dworca PKP do Wieliczki odjeżdża też autobus 304 i liczne busy. (PAP)
hp/ mow/
