Oddział Muzeum w Gliwicach poświęcony historii Żydów na Górnym Śląsku powstanie w remontowanym tamtejszym zabytkowym domu przedpogrzebowym, nazywanym Małą Synagogą. Placówka miała być gotowa w I poł. 2015 r., jednak ze względu na konieczne zmiany technologii remont przedłuża się.
Gliwicki dom przedpogrzebowy uważany jest za perełkę architektoniczną - również w skali ogólnokrajowej. Władze samorządowe Gliwic przejęły ją od gminy żydowskiej w 2008 r. Ceglany budynek z początku XX w. niszczał od czasów II wojny światowej. Już w 2008 r. prezydent Gliwic Zygmunt Frankiewicz deklarował urządzenie tam muzeum historii śląskich Żydów.
W piątkowej informacji służby prasowe gliwickiego magistratu cytują m.in. koordynatora remontu cennego neogotyckiego zabytku, znajdującego się przy kirkucie na ul. Poniatowskiego. „Stan zaawansowania prac oceniamy dziś na mniej więcej 70 proc.” - wskazał Rafał Kotliński z firmy Konior.
Jak wyjaśnił dyrektor Miejskiego Zarządu Usług Komunalnych, który nadzoruje remont zabytku, Tadeusz Mazur, ze względu np. na znaczną erozję tynków w dawnej sali ceremonialnej (a co za tym idzie – zniszczenie malowideł) należało zmienić technologię prac konserwatorskich, co z kolei podyktowało konieczność opracowania nowego projektu odtworzenia polichromii.
Na zewnątrz gotowa jest już elewacja budynku z odnowioną cegłą klinkierową, wstawiono też część nowych okien. Trwa m.in. renowacja witraży. Jak wynika z relacji miejskiej konserwator zabytków Ewy Pokorskiej, wojewódzki konserwator zdecydował, że zabytkową substancję witraży i wewnętrznych polichromii obiektu należy ratować wszelkimi dostępnymi sposobami, co wiązało się z przyjęciem nietypowych rozwiązań.
O ile np. zazwyczaj prace konserwatorskie oprócz renowacji samych witraży przewidują dodatkowe szklenie zabezpieczające witraż przed uszkodzeniami mechanicznymi, tutaj zdecydowano, że takie rozwiązanie spowodowałyby ingerencję w gabaryty oryginalnych przeszkleń.
„W efekcie zakres dopuszczalnych prac na tym polu zmienił się i wydłużył w czasie. Do analogicznych wniosków doprowadziły konsultacje ze specjalistą od polichromii, których pozostałości zachowały się w restaurowanym obiekcie” - wskazała Pokorska. Mazur zapowiedział natomiast, że w najbliższych dniach zostanie przeprowadzony przetarg na zrekonstruowanie dekoracji na sklepieniu sali ceremonialnej.
W pozostałej części budynku wykonano centralne ogrzewanie; gotowe są instalacje elektryczne, wodno-kanalizacyjne oraz nowe przyłącza wody i prądu. Zainstalowano sanitariaty. Na ścianach położono nowe tynki Docieplono strop i zabezpieczono przeciwpożarowo więźbę dachową. W większości pomieszczeń do wykonania zostały już tylko prace wykończeniowe.
Jak wynika z przyjętej koncepcji aranżacji wnętrz przyszłego oddziału Muzeum w Gliwicach, przy wejściu ma znaleźć się ekspozycja nt. historii domu przedpogrzebowego i wciąż czynnego, położonego obok cmentarza. W tej części przewidziano też strefę "skarbnicy wiedzy" o zabytkach żydowskiej architektury w regionie.
Południowe skrzydło ma pełnić funkcję edukacyjną. Odbywać się tam mają warsztaty edukacyjne, spotkania, konferencje i wystawy czasowe; znajdzie się tam więc m.in. wyposażenie multimedialne. W pozostałej części budynku - przestrzeni wystawienniczej - na ściankach działowych przewidziano rozwieszenie m.in. grafik, tekstów i map. Prócz tego będą klasyczne gabloty z eksponatami, ale też podświetlane instalacje, mapy multimedialne, czy elektroniczne przeglądarki.
Stała wystawa ma prezentować m.in. tło historyczne związane z Górnym Śląskiem (z graficzną osią czasu), początki osadnictwa żydowskiego w regionie, rolę Żydów i ich wpływ na rozwój przemysłu, historię żydowskich przemysłowców oraz ich rodów, elementy życia codziennego, działalność społeczno-oświatową i polityczną (wraz z kontekstem narastania antysemityzmu w Niemczech czy Holokaustu). Pokazane mają też zostać powojenne losy Żydów w regionie i życiorysy znanych żydowskich Górnoślązaków.
Dom przedpogrzebowy na cmentarzu żydowskim w Gliwicach przy ul. Poniatowskiego powstał w 1903 r. według projektu wiedeńskiego architekta Maxa Fleischera. Składa się z prostokątnej głównej hali o wymiarach ok. 10 na 18 m i wysokości 10 m. W skrzydłach przewidziano pomieszczenia kostnicy, mieszkanie strażnika cmentarnego, kancelarię i pokoik dla rabina.
Na posadzce ułożono ornament z czarno-białych płytek, sklepienie głównej sali przedstawiało rozgwieżdżone niebo. Budynek utrzymany jest w stylu neogotyckim, zdobią go ostrołukowe okna z witrażami oraz kute żelazne elementy. Budulec to czerwona cegła.(PAP)
mtb/ par/
