Multimedialny szlak ziemiaństwa na Lubelszczyźnie obejmujący 850 dawnych majątków ziemskich i wirtualny model 3D majątku w Moniakach składają się na portal poświęcony historii ziemiaństwa, udostępniony przez Ośrodek "Brama Grodzka - Teatr NN" w Lublinie.
„To przedsięwzięcie pionierskie. Stanowić ono może pretekst do podjęcia dyskusji czy naukowych badań, bo nie ma dotychczas jeszcze całościowego opracowania losów ziemiaństwa lubelskiego doby międzywojnia” - uważa dr Andrzej Przegaliński, historyk z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.
Portal opracowany przez Ośrodek "Brama Grodzka - Teatr NN" w lublinie, powstał w ramach projektu "Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie. Wirtualna podróż w czasie". Za pomocą nowych technologii prezentowana jest w nim historia majątków ziemskich i ich właścicieli, od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.
Na portalu utworzony został multimedialny szlak majątków ziemskich. Zgromadzono w nim informacje o 850 majątkach, jakie istniały w okresie 20-lecia międzywojennego w Lubelskiem. Przy 80 z nich zamieszczone są relacje mówione, czyli nagrania z rozmów ze świadkami – m.in. potomkami właścicieli czy pracowników majątku, mieszkańcami okolicznych wsi. Można też zobaczyć - przy poszczególnych majątkach - archiwalne materiały ikonograficzne, mapy, wspomnienia, fotografie dawne i obecne, a także artykuły naukowe.
Specjalnym elementem portalu jest wirtualny model 3D majątku ze wsi Moniaki koło Urzędowa, w powiecie kraśnickim. Ten szlachecki dworek wznieśli w połowie XVIII w. właściciele Moniak - chorąży żytomierski Jakub Wierzbicki i jego syn Jacek, cześnik urzędowski. Kolejni właściciele majątku, Zembrzuscy, na początku XX w. odremontowali i przebudowali budynek. W rękach tej rodziny dworek pozostawał do 1944 r.
Po wojnie w dworze mieściły się biura oraz komisariat Milicji Obywatelskiej. W 1977 r. zrujnowany budynek przeniesiono do Janowca (Lubelskie) i ustawiono w parku przy tamtejszym zamku, gdzie opiekę nad zabytkiem sprawuje Muzeum Nadwiślańskie.
Wirtualna makieta 3D posiadłości z Moniak powstała na podstawie relacji Zofii Zinserling, córki ostatnich dziedziców z Moniak, która odtworzyła i opisała m.in. plany budynku, dworu i okalającego go terenu, udostępniła rodzinne fotografie. Historię majątku można będzie poznawać w czasie wirtualnego zwiedzania posiadłości. Na kanwie historii majątku i jego właścicieli powstała także gra przygodowa.
Portal poświęcony historii ziemiaństwa w Lubelskiem ma być uzupełniany o opisy kolejnych majątków, a także systematycznie wzbogacany o pozyskiwane przez Ośrodek dokumenty, fotografie i wspomnienia.
Terminem "ziemiaństwo" określano dawniej szlachtę zamieszkująca określoną ziemię, ale potem także posiadaczy majątków ziemskich - nieraz wywodzących się z dawnej arystokracji lub szlachty.
II wojna światowa i jej następstwa w postaci m.in. zmiany systemu polityczno-gospodarczego, przesiedleń, utraty przez Polskę Kresów Wschodnich, spowodowały, że ziemiaństwo jako warstwa społeczna w Polsce przestało istnieć. Wprowadzona w 1944 r. na mocy dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego reforma rolna zmieniła stosunki własnościowe na wsi. Ziemianie stracili prawie wszystkie majątki o powierzchni przekraczającej 50 ha. Ziemia została częściowo podzielona między chłopów, a częściowo przejęta przez państwo. (PAP)
ren/ pz/
