Lekcja geografii w "Małachowiance". Fot. PAP/J. Morek
Najstarsza polska szkoła i jedna z najstarszych w Europie, obecnie Liceum Ogólnokształcące im. Marszałka Stanisława Małachowskiego w Płocku, obchodzi 835. urodziny. Z tej okazji odbędzie się tam od 19 do 20 czerwca zjazd absolwentów i nauczycieli, osiemnasty z kolei.
Pierwsze takie spotkanie wychowanków i pedagogów szkoły „Małachowianki”, bo tak popularnie nazywana jest szkoła od nazwiska obecnego jej patrona, odbyło się w 1894 r.
Szkoła powstała w 1180 r. jako fundacja Dobiechny, wdowy po Wojsławie, opiekunie Bolesława III Krzywoustego, średniowiecznego władcy Polski, który wraz z ojcem Władysławem I Hermanem pochowany jest w krypcie płockiej katedry. Od chwili założenia działa nieprzerwanie w tym samym miejscu. Obecną nazwę - Liceum Ogólnokształcące im. Marszałka Stanisława Małachowskiego – szkoła otrzymała w 1921 r.
„Trudno policzyć ilu absolwentów opuściło mury szkoły w ciągu 835 lat jej istnienia. Wiele szkolnych dokumentów, w tym zabytkowych, zostało zniszczonych lub zaginęło w czasie II wojny światowej. Kroniki szkolne, które posiadamy, pochodzą z XX wieku. Na ich podstawie, licząc także wydane świadectwa maturalne, szacujemy, że liczbę absolwentów na ponad 15 tys.” – powiedziała PAP dyrektor „Małachowianki” Renata Kutyło-Utzig.
„Jedno jest pewne +Małachowiacy+ to wielka rodzina rozsiana po całym świecie. Nasza szkoła przemawia wiekami, ale także dorobkiem wielu swych absolwentów, istotnym dla rozwoju polskiej kultury, nauki, państwowości” – dodała.
Uczniami szkoły byli m.in.: Kazimierz Maciej Sarbiewski (1595-1640) - poeta, teoretyk literatury, nadworny kaznodzieja króla Władysława IV; August Schultz vel Jussuf Aga (1798-1853) - geolog, inżynier wojskowy, uczestnik Powstania Listopadowego, a następnie jeden z dowódców armii egipskiej; Hieronim Napoleon Bońkowski(1807-1886) – historyk wychowawca i nauczyciel dzieci Adama Mickiewicza; biskup ewangelicki Karol Gustaw Manitius (1823- 1904) - superintendent generalny Kościoła Ewangelicko – Augsburskiego; Honorat Koźmiński (1829-1916) – kapucyn, pisarz i historyk, ogłoszony przez papieża Jana Pawła II błogosławionym.
Do obecnej „Małachowianki” uczęszczali także: Wincenty Rapacki (1840-1924) – aktor i reżyser teatralny; Władysław Ordon (1848-1914) - poeta, dramaturg i tłumacz; Stefan Demby (1862-1939)- historyk literatury, współtwórca Biblioteki Narodowej w Warszawie oraz Antoni Sujkowski (1867-1941) - geograf, prezes Polskiego Towarzystwa Geograficznego i pierwszy rektor warszawskiej Wyższej Szkoły Handlowej.
Absolwentami szkoły są również: Ignacy Mościcki (1867-1946) - prezydent II Rzeczypospolitej, chemik, profesor Politechniki Lwowskiej; Jan Lorentowicz (1868-1940) - krytyk literacki, teatrolog, współzałożyciel Warszawskiej Szkoły Dramatycznej i prezes polskiego Pen Clubu; Jerzy Maria Pniewski (1913-1989) - fizyk jądrowy, odkrywca hiperfragmentów, kandydat do Nagrody Nobla, profesor Uniwersytetu Warszawskiego; pułkownik lotnictwa, uczestnik Bitwy o Anglię, dowódca słynnego Dywizjonu 303 - Jan Zumbach (1915-1986); podróżnik i dziennikarz Tony Halik (1921-1998) oraz Tadeusz Mazowiecki (1927-2013) - pierwszy premier III Rzeczypospolitej.
Uczniami szkoły byli m.in.: Kazimierz Maciej Sarbiewski (1595-1640) - poeta, nadworny kaznodzieja króla Władysława IV; Wincenty Rapacki (1840-1924) – aktor i reżyser teatralny; Ignacy Mościcki (1867-1946) - prezydent II Rzeczypospolitej, dowódca słynnego Dywizjonu 303 - Jan Zumbach (1915-1986); podróżnik i dziennikarz Tony Halik (1921-1998) oraz Tadeusz Mazowiecki (1927-2013) - pierwszy premier III Rzeczypospolitej.
Do chwili obecnej zachowały się m.in. fundamenty i fragmenty murów wczesnośredniowiecznej kolegiaty św. Michała, przy której szkoła powstała. Tę najstarszą, zachowaną część można zobaczyć w szkolnym muzeum, mieszczącym się w podziemiach. Przetrwały także XV-wieczna wieża oraz XVII-wieczne skrzydło ówczesnego Kolegium Jezuickiego, które istniało od 1611 r. do drugiej połowy XVIII wieku. Następnie szkołę przejęła Komisja Edukacji Narodowej, nadając jej status państwowej Szkoły Podwydziałowej. W XIX wieku placówka funkcjonowała jako gimnazjum, a w latach 1914-1921 nosiła nazwę Szkoły Polskiej.
W 2012 r. rozpoczął się program rewitalizacji zabytkowych zabudowań „Małachowianki”. Renowacja, której towarzyszyły prace archeologiczne, zakończyła się z początkiem 2015 r. Prace kosztowały ok. 30 mln zł, z czego ok. 25 mln zł pochodziło ze środków unijnych.
Podczas robót wymieniono dach zabytkowych budynków oraz drewniane okna, odnowiono elewacje, w tym wieży, gdzie znajduje się obserwatorium astronomiczne, zabezpieczono też fundamenty. Odnowiono również pracownie lekcyjne, w tym w dawnym Kolegium Jezuickim. Nowy wygląd zyskała aula szkoły, w której podczas prac remontowych odkryto na nowo i odrestaurowano powstałe ok. 1912 r. malowidła autorstwa Władysława Drapiewskiego (1876-1961), twórcy m.in. w latach 1904-1914 polichromii w płockiej bazylice katedralnej.
W obecnej auli na przełomie XIX i XX wieku mieściła się szkolna kaplica. W latach 70. XX wieku, gdy ówczesne władze PRL nie zgodziły się, by w budynku państwowej placówki eksponowane były treści o charakterze religijnym, malowidła znajdujące się na ścianach pokryto warstwą tynku. Dzięki ówczesnym nauczycielom, którzy postarali się by malowidła ochronić specjalna siatką i pokryć materiałami niskiej jakości, nie zostały one zniszczone.
„Uczestnicy tegorocznego zjazdu +Małachowiaków+ będą mogli oczywiście zwiedzić odnowioną szkołę, w tym także przepiękną aulę i muzeum. Szkolny teatr wystawi drugą część +Dziadów+ Adama Mickiewicza. Będzie też wystawa szkolnych kronik i zdjęć klasowych poszczególnych roczników. Planujemy tez klasówkę z wiedzy o +Małachowiance+” – zapowiedziała Kutyło-Utzig.
W ramach jubileuszowych uroczystości odbędzie się poświęcenie ossuarium, gdzie złożono szczątki ponad 600 dawnych mieszkańców Płocka. Szczątki te odkryto podczas ostatnich badań archeologicznych prowadzonych na terenie szkoły, w tym w dawnej kolegiacie św. Michała i wokół niej, w miejscu cmentarza parafialnego, który istniał tam od XIII do XVIII wieku.
Hanna Hejke-Mojzesowicz, absolwentka „Małachowianki” z 1959 r., napisała w jednym ze swych wierszy: „Nikt, kto nie Małachowiak, nie zrozumie zapachu starej szkoły, gołębi sfruwających z wieży, promieni słońca, co szparą zaglądają, by drobiny kurzu objąć i przytulić, skrzypnięcia starych drzwi i dźwięku serca starego dzwonka, przyjaźni, które trwają”.
Organizatorem 18. Zjazdu „Małachowiaków” jest założone w 1990 r. Towarzystwo Wychowanków, Wychowawców i Przyjaciół Gimnazjum i Liceum im. Marszałka Stanisława Małachowskiego oraz rada pedagogiczna szkoły. (PAP)
mb/ ls/
