Archiwum wybitnego rosyjskiego reżysera Andrieja Tarkowskiego (1932-1986) z lat 1967-86 trafi na aukcję w domu Sotheby's w Londynie 28 listopada. Są w nim scenopisy ukazujące konstrukcję jego filmów, rękopisy i brudnopis listu do prezydenta Leonida Breżniewa. Wartość archiwum szacuje się na 80-100 tys. funtów.
Szef działu ksiąg i rękopisów domu Sotheby's Stephen Roe podkreślił, że "nie można nie docenić wagi tego archiwum. (...) Te mało znane i badane dokumenty, notatki, listy, fotografie i nagrania Tarkowskiego opowiadają prywatną historię reżysera, który przyczynił się do zrewolucjonizowania historii filmu i był wychwalany jako jeden z największych twórców światowego kina".
W wystawionym na aukcję archiwum są scenopisy do filmów "Solaris" (1972, na podstawie powieści Stanisława Lema), "Zwierciadła" i "Stalkera", które wyszły w niewielu egzemplarzach i niemal na pewno są jedynymi zachowanymi. Ukazują one konstrukcję filmów Tarkowskiego, włącznie z pozycją kamery, różniącą się od wersji ostatecznie sfilmowanej.
Rękopisy związane z "Czasem utrwalonym" opublikowanym w 1986 roku przez Tarkowskiego, uznawanym za najważniejsze teoretyczne dzieło poświęcone sztuce kina od czasów Siergieja Eisensteina, obejmują szkice i brudnopisy kilku rozdziałów i maszynopis z naniesionymi poprawkami.
Kiedy będący jednym z arcydzieł Tarkowskiego film "Andriej Rublow" (1966) o istocie sztuki i potrzebie wiary, ukazujący epizody z życia rosyjskiego ikonopisa i mistyka, prawosławnego świętego, został uznany przez cenzurę za ideologicznie nieodpowiedzialny i wstrzymano jego dystrybucję, reżyser próbował odwołać się do przywódcy państwa. W brudnopisie listu do Breżniewa pisał m.in.: "...Od trzech i pół roku mój film nie jest wyświetlany. Andriej Rublow nie zawiera ani nie mógł zawierać żadnej antysowieckiej propagandy. Nie mam okazji rozwijać twórczych pomysłów. (...) Powiedziano mi, że sprawa jest ściśle związana z losem +Andrieja Rublowa+. (...) A przecież, skoro nie mam żadnej pracy, nie zarabiam na życie, a mam żonę i dziecko. Nie jest mi łatwo o tym mówić, ale moja sytuacja nie zmienia się od tak dawna, że nie mogę już dłużej milczeć."
W archiwum są też albumy ze zdjęciami z ostatnich lat spędzonych przez Tarkowskiego na emigracji, z których wielu dotąd nie publikowano. Wśród nich są fotografie Tarkowskiego z Krzysztofem Zanussim, z gruzińskim reżyserem filmowym Otarem Iosselianim, słynnym dyrygentem i wiolonczelistą Mstisławem Rostropowiczem oraz rodzinne.
Są także 32 taśmy z nagraniami audio i 13 minidyski z zapisem wywiadów z Tarkowskim, w tym niepublikowane.
Tarkowski wyjechał z kraju w 1982 roku, by we Włoszech nakręcić "Nostalgię" (1982). Do Rosji już nie wrócił. Zmarł na raka płuc w Paryżu. (PAP)
klm/ mc/
