150 lat temu w Strawczynie koło Kielc urodził się Stefan Żeromski

Strawczyn to malowniczo położona na północny zachód od Kielc niewielka wieś, z siedzibą władz gminy. W tamtejszym kościele parafialnym przechowywana jest do dziś oryginalna metryka chrztu Stefana Żeromskiego.

„Działo się w Strawczynie 1. listopada 1864 roku o godzinie pierwszej po południu. Stawił się Wincenty Żeromski dzierżawca ze Strawczyna lat 46 mający i w przytomności Walentego Pańczyka lat 42 i Jana Zajęckiego lat 65 mających, rolników (…) okazał nam dziecię płci męskiej (…) Dziecięciu temu na Chrzcie Świętym dziś, przez księdza Michała Tomaszewskiego odbytym nadano imię Stefan…” – można przeczytać w dokumencie.

Jak powiedział PAP proboszcz Parafii Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Strawczynie ks. Tadeusz Szot, dokument cieszy się ogromnym zainteresowaniem wśród turystów oraz wielbicieli twórczości Żeromskiego.

To nie jedyna pamiątka w miejscu narodzin pisarza. Nieopodal kościoła, tuż przy drodze wojewódzkiej 748 Ruda Strawczyńska-Kostomłoty stoi pamiątkowy głaz, niemal dokładnie w miejscu, gdzie półtora wieku temu stał dom Żeromskich.

Strawczyn to pierwsza z wielu nazw miejscowości w Świętokrzyskiem, z którymi związany był pisarz i które opisywał w swoich utworach. „Kielecczyzna ukształtowała Żeromskiego. Same Kielce i lata szkolne pisarz bardzo często wspominał. To, że z tego regionu się wywodził, przez całe życie było obecne w jego twórczości, w jego publicystyce” – ocenił dyrektor Muzeum Narodowego w Kielcach dr hab. Robert Kotowski. Oddziałem kierowanej przez niego instytucji jest działające w dawnym Gimnazjum Rządowym Muzeum Lat Szkolnych Żeromskiego. To właśnie tam toczy się akcja „Syzyfowych Prac” – powieści z 1897 roku.

Strawczyn to pierwsza z wielu nazw miejscowości w Świętokrzyskiem, z którymi związany był pisarz i które opisywał w swoich utworach. „Kielecczyzna ukształtowała Żeromskiego. Same Kielce i lata szkolne pisarz bardzo często wspominał. To, że z tego regionu się wywodził, przez całe życie było obecne w jego twórczości, w jego publicystyce” – ocenił dyrektor Muzeum Narodowego w Kielcach dr hab. Robert Kotowski.

Zdaniem Kotowskiego, Żeromski jest dziś często niedoceniany, mimo że jego twórczość „w wielu aspektach ma wymiar ponadczasowy, jest w dużej mierze aktualna do dziś".

Nie udało się m.in. przeforsować planów, by rok 2014 był ogólnopolskim „Rokiem Żeromskiego”. Udało się to jedynie w skali regionu. Od kilku miesięcy w różnych miejscach województwa odbywają się wydarzenia, nawiązujące do rocznicy narodzin pisarza. Wśród nich znalazły się m.in. „Sztafeta Literacka 150 X Żeromski”, pokazy filmowe, konferencje naukowe czy wystawy. Wśród nich jest ekspozycja „Nieskończoność przypomnień - Kielce Stefana Żeromskiego”, podczas których zwiedzający mają możliwość poznania miasta takim, jakie było ono w czasach młodości pisarza. Można ją oglądać w Muzeum Lat Szkolnych do 31 stycznia 2015 r.

Dyr. Kotowski podkreślił, że wnioski do NBP i Poczty Polskiej o upamiętnienie sylwetki pisarza na monetach i znaczkach spotkały się z życzliwym przyjęciem.

Monety z wizerunkiem Żeromskiego na początku października zaprezentował w Kielcach prezes Narodowego Banku Polskiego prof. Marek Belka. Natomiast w rocznicę narodzin pisarza - po raz pierwszy pokazany zostanie specjalny znaczek pocztowy.

Stefan Żeromski był prozaikiem, dramatopisarzem i publicystą. Wychowywał się w Ciekotach w Górach Świętokrzyskich - dziś w tym miejscu znajduje się Centrum Edukacyjne "Szklany Dom". Od 1874 r. uczył się w Męskim Gimnazjum Rządowym w Kielcach, gdzie obecnie znajduje się Muzeum Lat Szkolnych. W Warszawie rozpoczął studia w Szkole Weterynarii, ale przerwał naukę z powodu trudnej sytuacji materialnej i podjął pracę guwernera.

Pierwsze opublikowane utwory Żeromskiego - wiersze - powstały w czasach szkolnej edukacji. Był także autorem dramatów i opowiadań. Do najbardziej znanych dzieł pisarza należą powieści: "Syzyfowe prace", "Ludzie bezdomni", "Popioły", "Dzieje grzechu" i "Przedwiośnie".

Akcję wielu swoich utworów pisarz umieścił na Kielecczyźnie. Tytuł powieści "Wierna rzeka" stał się nawet nową nazwą dla przepływającej na zachód od Kielc rzeki Łosośnej oraz stacji kolejowej w pobliżu Gnieździsk (linia Kielce-Włoszczowa).

Żeromski poświęcał się także pracy społecznej - zakładał m.in. szkoły i biblioteki. Aktywnie uczestniczył w organizacji życia kulturalno-literackiego. Był pretendentem do literackiej Nagrody Nobla.

Pisarz zmarł w Warszawie 20 listopada 1925 r. Został pochowany na cmentarzu ewangelicko-reformowanym na warszawskiej Woli.

Marek Klapa (PAP)

mjk/ gma/