Wystawa "Ulice Złego" w Warszawie

Powieść Tyrmanda - wydana w 1955 r.- opisująca życie stolicy i jej mieszkańców w powojennej rzeczywistości do dziś cieszy się wielką popularnością, jest regularnie wznawiana, a festiwale poświęcone Tyrmandowi i Warszawie jego czasów przyciągają tłumy. Na wystawie w Muzeum Literatury będzie można przyjrzeć się warszawskim ulicom, jak prezentowały się w połowie lat 50., m.in. Marszałkowskiej, Krochmalnej, Pięknej i innym miejscom, w których rozgrywa się akcja powieści.

"Widzę tu osoby z pokolenia, które pamiętają tamtą Warszawę 1954 r., ale - co mnie bardzo cieszy, cieszy - bardzo wiele młodych osób. Ja jestem z rocznika, który tamtego miasta nie pamięta, ale jako dziewczynka znałam doskonale tę bramę, opisaną przez Tyrmanda i ten budynek, już dziś nieistniejący" - powiedziała podczas czwartkowego otwarcia wystawy prezydent m. st. Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz. "Warszawa +Złego+ jest dla mnie bardzo miłym wspomnieniem dzieciństwa" - dodała.

Tytułowy "Zły" to tajemniczy bohater, walczący, początkowo samotnie, w obronie słabszych, z kryminalnym półświatkiem stolicy. Akcja utworu rozgrywa się w charakterystycznych dla Warszawy tego okresu miejscach – ruinach i ocalałych starych kamienicach, bazarze Różyckiego, podejrzanych knajpkach i nowych kawiarniach.

Tytułowy "Zły" to tajemniczy bohater, walczący, początkowo samotnie, w obronie słabszych, z kryminalnym półświatkiem stolicy. Akcja utworu rozgrywa się w charakterystycznych dla Warszawy tego okresu miejscach – ruinach i ocalałych starych kamienicach, bazarze Różyckiego, podejrzanych knajpkach i nowych kawiarniach.

Tyrmand, prowadząc swych bohaterów przez odbudowującą się Warszawę, zadbał o realia. W powieści można odnaleźć nie tylko odwzorowanie topografii miasta tamtych czasów, ale przede wszystkim klimat powojennego miasta.

Ekspozycja została podzielona na kilka części, każda poświęcona jest innej części miasta. Fragmenty filmów, zdjęcia, plakaty, a także oryginalne przedmioty z lat 50. tworzą opowieść o Warszawie z czasów Leopolda Tyrmanda, o jakiej pisał m.in. w swoim słynnym "Dzienniku 1954". Pisarz początkowo rozważał wydanie "Złego" w formie komiksu; za tą ideą podążyły kuratorki wystawy - Joanna Pogorzelska, Aleksandra Kaiper-Miszułowicz i Zuzanna Rosińska-Waś - przygotowując ilustrowaną wersję książki. Przygotowano także zestaw archiwalnych numerów takich pism jak "Stolica", "Życie Warszawy", a także - pojawiającego się w powieści - "Expressu Wieczornego".

"Wystawa inspiruje się powieścią. Zapraszamy do wnętrza dzieła literackiego. Starałyśmy się uczynić namacalnym ten świat z powieści. Dlatego wykorzystujemy w scenografii materiały archiwalne, dokumenty, filmy, zdjęcia oraz przedmioty codziennego użytku" - powiedziała Joanna Pogorzelska.

Pierwsza z ekspozycyjnych sal prezentuje Warszawę z punktu widzenia socrealistycznej propagandy - miasto powstające z wojennych ruin, pocztówki najnowszych osiągnięć architektonicznych odbudowy stolicy: pusty plac MDM, budowę Pałacu Kultury i Nauki. Wśród eksponatów znalazł się także "Autobus Gienka Śmigły" - jednego z bohaterów książki - z oryginalnym wyposażeniem z epoki. Autorkom wystawy udało się także skomponować z archiwalnych zdjęć trasy, którymi podążają książkowi bohaterowie Tyrmanda.

Wiele miejsca poświęcono "Dzikiemu Zachodowi", jak nazywany był obszar w okolicach ulicy Chłodnej, "serce" warszawskiego nielegalnego handlu i przestępczego pół-światka. Właśnie tam mieściło się tyrmandowskie biuro "szemranej" spółdzielni Woreczek. Muzeum Literatury oferuje także wizytę w barze "Słodycz", sportretowanym w słynnej powieści.

Wystawa pokazuje także ciemny obraz Warszawy, jej "katownie". W podziemiach miasta poukrywane były areszty, które często pełniły funkcje "sal tortur". Jak podkreślały autorki wystawy: ten historyczny akcent, przygotowany we współpracy z IPN, podkreśla jeszcze dramat Warszawy, wydobywającej się z wojennej traumy.

Wystawa "Ulice Złego" będzie otwarta w warszawskim Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza od 4 kwietnia do marca 2015 r. (PAP)

pj/ aszw/ dym/