Sanktuarium Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny
W Bołszowcach na Ukrainie znajduje się malowniczo położony na wzgórzu klasztor bł. Jakuba Strzemię Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych - Franciszkanów i kościół Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny - Sanktuarium Matki Bożej Bołszowieckiej.
Źródła historyczne wiążą powstanie dawnego kościoła i klasztoru Ojców Karmelitów Trzewiczkowych, obecnie Franciszkanów, z legendą o cudownym wyłowieniu obrazu Matki Boskiej z Dniestru przez hetmana Marcina Kazanowskiego (1563-1636).
Bołszowce (czyli Bohuszowce) znajdują się w diecezji lwowskiej, w powiecie rohatyńskim. W 1902 r. ks. Wacław z Sulgostowa (Edward Nowakowski) pisał: "W tutejszym kościele Karmelitów Trzewiczkowych znajduje się słynący cudami obraz Matki Bożej, którego historya jest taka: Marcin Kazanowski, kasztelan halicki (później wojewoda podolski i hetman polny kor.) r. 1620 pod Cecorą dostał się był w niewolę turecką, przebrany w prostą siermięgę, niepoznany, małym okupem się ratował, później w roku 1620 czy 1621, czy 1624 (nie ma pewności), gdy w pościgu za Tatarami przeprawiał się promem przez Dniestr, pies jego postrzegłszy jakąś rzecz w wodzie, zeskoczywszy z promu, pochwycił to i oddał Kazanowskiemu. Był to w trąbkę zwinięty obraz Matki Bożej. W ślad za tem Kazanowski Tatarów pobił i przed tym obrazem odprawić polecił dziękczynne nabożeństwo. Następnie w dobrach swoich Bołszowcu wystawił drewniany kościół pod wezwaniem Zwiastowania N. Maryi P. i przy nim fundował klasztor Karmelitów trzewiczkowych" ("O cudownych obrazach w Polsce Przenajświętszej Matki Bożej wiadomości historyczne, bibliograficzne i ikonograficzne przez X. Wacława z Sulgostowa Kapucyna", Kraków 1902, s. 58).
Akt fundacyjny klasztoru został wystawiony przez hetmana Kazanowskiego 23 lutego 1623 r. Kościół oddano do użytkowania w 1624 r., zaledwie rok po fundacji. Budowana w pośpiechu świątynia szybko zaczęła dostarczać problemów i już w 1648 r. wykonany został jej pierwszy kompleksowy remont. Kolejne naprawy wiązały się m.in. z faktem, iż zespół klasztorny był celem ataków Szwedów, Kozaków, Tatarów i Turków. Po ostatnim najeździe tureckim, kiedy cudowny obraz udało im się wywieźć do Lwowa, zdewastowana świątynia przez kilkadziesiąt lat nie pełniła swojej roli. Odbudowę rozpoczął pułkownik wojsk koronnych Jan Gałecki w podzięce za cudowne uzdrowienie. Ponowna konsekracja kościoła miała miejsce w roku 1725. 15 sierpnia 1777 r. odbyła się uroczysta koronacja cudownego obrazu Matki Bożej Bołszowieckiej. Znaczną sumę z przeznaczeniem na wystrój i przygotowanie oprawy artystycznej koronacji wizerunku Matki Boskiej w kościele karmelitańskim w Bołszowcach, a także na malowidła w kościele, przeznaczył książę Antoni Barnaba Jabłonowski. Od czasu koronacji, corocznie w święto Matki Bożej Szkaplerznej - przypadające 16 lipca - przed cudownym obrazem gromadziły się tłumy wiernych.
Kolejny trudny moment w dziejach klasztoru to lata I wojny światowej. W 1916 r. kościół znalazł się na linii frontu, został ostrzelany i częściowo spłonął.Później był świadkiem walk polsko-ukraińskich i polsko-bolszewickich. Aż do 1920 r. świątynię dewastowano i plądrowano. Poważniejsze prace remontowe podjęto w roku 1931 i zakończono w 1938 r.
Prace konserwatorskie
Po II wojnie światowej zespół klasztorny niszczał i popadał w ruinę. Cudowny obraz Matki Bożej Bołszowieckiej karmelici wywieźli w 1945 r. do Lwowa a następnie do Krakowa. Dziś znajduje się w kościele św. Katarzyny w Gdańsku. W Bołszowcach znajduje się kopia cudownego obrazu. Na zlecenie Fundacji Archikultura w 2016 r. powstał nowy obraz ołtarzowy dla Sanktuarium w Bołszowcach. Jest kopią „Madonny z Dzieciątkiem pod jabłonią” Łukasza Cranacha Starszego, obrazu który prawdopodobnie był pierwowzorem Matki Bożej Bołszowieckiej.
Dopiero pod koniec lat 80. XX w. zdewastowany kościół w Bołszowcach pokryto blachą, a na początku XXI w. zespół klasztorny został objęty opieką Narodowego Rezerwatu „Stary Halicz”. W 2001 r. do programu ratowania zespołu klasztornego włączył się interdyscyplinarny zespół badawczy z Polski, w skład którego wchodzą archeolodzy, antropolodzy, historycy sztuki, architekci, konserwatorzy zabytków oraz specjaliści z zakresu budownictwa i geotechniki.
W polsko-ukraińskich projektach w Bołszowcach uczestniczyli m.in. specjaliści z Politechniki Śląskiej, Uniwersytetu Wrocławskiego, Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Archeolodzy z Wrocławia podczas prowadzenia prac w 2006 r. odnaleźli szczątki hetmana Kazanowskiego. W 2010 r. stan prac remontowych pozwolił franciszkanom przeprowadzić się z Halicza do klasztoru w Bołszowcach.
W ostatnich latach kościół objęto projektem rewaloryzacyjnym, realizowanym na wniosek Prowincji św. Antoniego i bł. Jakuba Strzemię Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych -Franciszkanów w ramach Programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą”. Prace konserwatorskie malowideł prowadzi Aleksandra Trochimowicz. Środki na odbudowę klasztoru pochodzą z Senatu RP i Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP.
W Bołszowcach powstało też Młodzieżowe Centrum Pokoju i Pojednania. Ojcowie franciszkanie, we współpracy z władzami Ukrainy oraz w porozumieniu z Prezydentem RP, podjęli decyzję o powołaniu w Bołszowcach Młodzieżowego Centrum Pokoju i Pojednania. To jedna z najważniejszych inicjatyw bołszowieckich franciszkanów. Od 2002 r. w Bołszowcach odbywają się Franciszkańskie Spotkania Młodych. Pielgrzymi wędrują do Sanktuarium Matki Bożej Bołszowieckiej ze Lwowa, Tarnopola i innych miejscowości. Spotkanie Młodych trwa kilka dni i jest wydarzeniem rekolekcyjno-ewangelizacyjnym przygotowywanym przez franciszkanów przy współudziale sióstr zakonnych oraz młodzieży z Ukrainy i wolontariuszy z Polski.
oprac. Dorota Janiszewska-Jakubiak
abe/mjs
Archiwalne fotografie kościoła i klasztoru karmelitów w Bołszowcach. Instytut Historii Sztuki UJ
Bołszowce (Ukraina). Pielgrzymka, odpust i Spotkanie Młodych
XV Pielgrzymka do sanktuarium Matki Bożej w Bołszowcach
Zakon Braci Mniejszych Konwentualnych Franciszkanie na Ukrainie
Matka Boża Bołszowiecka w kościele św. Katarzyny w Gdańsku
Obraz ołtarzowy dla Zakonu Braci Mniejszych w Bołszowicach
Archidiecezja Lwowska Kościoła Łacińskiego na Ukrainie
Marcin Górski "Sanktuarium Nawiedzenia NMP w Bołszowcach. Historia i koncepcje napraw konstrukcji"
