Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Tbilisi - historia
W 1860 r. z inicjatywy ks. prałata Maksymiliana Orłowskiego, pierwszego rzymskokatolickiego wizytatora Kaukazu i Zakaukazia, powołanego na to stanowisko w 1852 r., Towarzystwo Tyfliskich Katolików zwróciło się do carskich władz na Kaukazie z prośbą o zezwolenie na budowę świątyni. Mimo niechęci urzędników, projekt ostatecznie zatwierdzono w 1867 r. Komitet Budowy Kościoła w Tbilisi rozpoczął zbiórkę funduszy. Przewodniczył mu Nikołaj Przybył. Na liście darczyńców znalazły się nazwiska polskich oficerów, lekarzy, urzędników, ale również gruzińskich książąt: Eristawa i Irakli Tumanowa oraz hr. Zofii Potockiej, hr. Konstantego Przeździeckiego, hr. Zygmunta Krasickiego. Zbiórkę prowadzono w Tbilisi, na obszarze całego Kaukazu i Zakaukazia, Armenii oraz na terenie Polski i wśród Polaków na terenie Imperium.
Kościół rzymskokatolicki pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Tbilisi zaprojektowany został przez Aleksandra Zalcmana w stylu klasycyzujacego neobaroku, jako świątynia jednonawowa na planie krzyża zamkniętego absydą. Budowę rozpoczęto w 1870 r. i zakończono po siedmiu latach. W drugim etapie w latach 1894-96 trwały prace nad wzmocnieniem ścian przed budową kopuły, którą ostatecznie wykonano w 1898 r.
Wyposażenie wnętrza kościoła wzbogacano od 1894 r., m.in. o ambonę, organy, ławki, a w 1906 roku o kamienne ołtarze boczne.
Prace konserwatorsko-remontowe
Od 2009 r. Fundacja Ochrony Wspólnego Dziedzictwa Kulturowego TERPA prowadzi finansowany ze środków Programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą” kompleksowy projekt dokumentacji i konserwacji obiektów polskiego dziedzictwa kulturowego w Gruzji. Koordynatorami prac są Jerzy Szałygin i dr Janusz Mróz. Szczególne miejsce w tym projekcie zajmuje kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Tbilisi, zwany również „Polskim Kościołem”.
Jako pierwszy został poddany konserwacji obraz z głównego ołtarza, ufundowany przez polską społeczność w Gruzji. Obraz o wymiarach 400x250 cm, autorstwa rzymskiego malarza Carla Scognamiglio, powstały w 1888 r., był umieszczony w szerokiej, bogato profilowanej, złoconej ramie z dekoracją typu rocaille w zwieńczeniu. Po nim przyszła kolej na pozostałe elementy wyposażenia: obrazy, ołtarz Matki Bożej Niepokalanie Poczętej oraz baldachim w ołtarzu głównym.
W 2016 r. Fundacja Ochrony Wspólnego Dziedzictwa Kulturowego TERPA wykonała również kompleksowy projekt techniczny remontu kościoła pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła. Fundusze pozyskano w ramach konkursu Senatu RP „Współpraca z Polonią i Polakami za Granicą 2016”.
Gruzja leży na obszarach geologicznych sejsmicznie czynnych. Największe zniszczenia w stolicy Gruzji były wywołane trzęsieniem ziemi w roku 1988. Konieczne okazało się zastosowanie tzw. ściąg (ankrów) w partii ścian podtrzymujących kopułę kościoła,które przeciwdziałają siłom rozchylającym podpory. O pośpiechu i braku odpowiednich środków świadczy fakt zastosowania od zewnątrz mało estetycznych stalowych ceowników. Zarówno zewnętrzne jak i wewnętrzne ściany świątyni ujawniają szereg spękań. Szczególnie widoczne są one w prezbiterium. Uszkodzonych jest również wiele fragmentów gzymsowania, szczególnie w partiach wieńczących mury a także dach. Remont kościoła jest koniecznością.
Adres - Kościół św. św. Piotra i Pawła, Tbilisi ul. Dżawachiszwili (Javakhishvili) 55.
Źródło: MKiDN
abe/mjs
