Wystawę zdjęć amerykańskiej agencji prasowej AP poświęconą węgierskim uchodźcom opuszczającym ojczyznę po zdławieniu rewolucji 1956 r. przez wojska sowieckie można oglądać w Domu Węgierskich Fotografów w Budapeszcie. W tym roku przypada 60. rocznica powstania.
Na ponad 40 fotografiach ekspozycji zatytułowanej „A jednak tu jestem” pokazano drogę węgierskich uchodźców od momentu przekroczenia granicy Austrii, poprzez pobyt w obozach dla uchodźców, po podróż do Stanów Zjednoczonych samolotem albo statkiem i wreszcie pierwszy kontakt z tym krajem.
Pierwsze fotografie pokazują uchodźców z tobołkami przy granicy. „Widać, że mieli ze sobą po 3-4 worki” - powiedziała PAP kuratorka wystawy Gabriella Csizek. Na innej fotografii uchwycono moment przekazywania niemowlęcia z rąk do rąk podczas przenoszenia go przez granicę.
Można też zobaczyć fotografię trzech mężczyzn, którzy wyruszyli na Zachód na początku powstania, ale teraz zawracają przez rzekę na Węgry. „To zdjęcie umieściliśmy na początku dlatego, że pokazuje sytuację graniczną, w której ważą się losy. Ci ludzie musieli zdecydować, czy wybierają rodzinę, czy nową ojczyznę. Rewolucja była wydarzeniem, które strasznie dużo zmieniło w życiu ludzi, i podejmowanie wówczas decyzji nie było proste” – zaznaczyła Csizek.
Jak podkreśliła, w przypadku młodych uczestników rewolucji wybór był w pewnym sensie prostszy, bo po jej zdławieniu czekały ich retorsje. „Wybierali między więzieniem albo śmiercią a życiem, musieli więc opuścić kraj” – powiedziała.
Węgierscy uchodźcy trafili do różnych części Stanów Zjednoczonych, ale najwięcej przybyło ich do stanu New Jersey, gdzie załatwiali procedurę imigracyjną w obozie Camp Kilmer. W okresie prezydentury Dwighta Eisenhowera powstał Węgierski Komitet Pomocy Uchodźcom, który koordynował działalność ponad 20 organizacji rządowych i pozarządowych pomagających przybyszom w rejestracji i zdobyciu wykształcenia oraz pracy.
Po zdławieniu rewolucji 1956 r. ojczyznę opuściło około 200 tys. Węgrów. Około 35 tys. z nich trafiło do Stanów Zjednoczonych.
Ostatnie zdjęcia pokazują demonstracje organizowane w późniejszych latach przez węgierską diasporę na Węgrzech, by zwrócić uwagę na sytuację w swoim rodzinnym kraju. Na jednej z fotografii widać potyczki demonstrantów z policją przed siedzibą rosyjskiego przedstawicielstwa przy ONZ w Nowym Jorku, gdy protestowano przeciwko straceniu przywódców rewolucji 56 r.
Przy wejściu na wystawę wyświetlane są fragmenty pokazywanych w amerykańskich wiadomościach telewizyjnych filmów ukazujących przebieg rewolucji – walki uliczne, strącenie czerwonej gwizdy z budynku, wjazd czołgów, zburzone domy. „Bardzo wyczuwalne jest na nich tamto pragnienie wolności” - powiedziała PAP Gabriella Csizek.
Pokazywane na wystawie zdjęcia nie są znane na Węgrzech, bo ukazały się głównie w prasie amerykańskiej, np. w „Fife’ie” z lutego 1957 r., na którego okładce widnieje ówczesny wiceprezydent Richard Nixon z dwiema węgierskimi dziewczynkami przebranymi za aniołki.
Po zdławieniu rewolucji 1956 r. ojczyznę opuściło około 200 tys. Węgrów. Około 35 tys. z nich trafiło do Stanów Zjednoczonych.
Jedną ze znanych osób, które w 1956 r. opuściły Węgry, by zamieszkać w USA, jest wybitna fotograficzka Sylvia Plachy, matka oscarowego aktora Adriena Brody’ego. W 1956 r. miała 12 lat. „Zabrała wtedy ze sobą pluszową małpkę, którą ma do tej pory” – powiedziała Csizek.
Współorganizatorem wystawy jest amerykańska ambasada na Węgrzech.
Powstanie węgierskie, nazywane również rewolucją węgierską, wybuchło 23 października 1956 roku. Jego uczestnicy domagali się przywrócenia wolności słowa i innych swobód obywatelskich oraz pełnej niezależności od ZSRR. Rozpoczęta 4 listopada interwencja wojsk sowieckich w ciągu kilku tygodni krwawo stłumiła powstanie. Władzę na Węgrzech przejął wówczas marionetkowy rząd Janosa Kadara.
Represje wobec uczestników węgierskiego powstania trwały jeszcze długo po ostatecznym zdławieniu wolnościowego zrywu. W czasie walk zginęło ponad 2500 osób. Po upadku powstania kilkaset osób stracono, a tysiące uwięziono.
Z Budapesztu Małgorzata Wyrzykowska (PAP)
mw/ jhp/ mc/
