Licząca 350 lat drewniano-murowana świątynia w Gliwicach-Ostropie z barokowymi polichromiami to jeden z najstarszych i ciekawszych kościołów na Górnym Śląsku. Po wieloletnim, kapitalnym remoncie ten długo nieużytkowany obiekt odzyskał swój dawny blask.
Z efektami prac konserwatorskich – m.in. dzięki którym odkryto kolejne, nieznane wcześniej freski – będzie można zapoznać się podczas obchodów jubileuszu 350-lecia kościoła, które odbędą się tam w sobotę. Złożą się na nie m.in. konferencja naukowa, wystawa i koncert muzyki dawnej.
Kościół pw. św. Jerzego w Ostropie (dawniej była to wieś, dziś – dzielnica Gliwic) należy do Szlaku Architektury Drewnianej Województwa Śląskiego.
We wnętrzach świątyni znajdują się m.in. barokowe malowidła ze scenami Męki Pańskiej. Wyjątkowe, zdaniem ekspertów, są także polichromie w prezbiterium, gdzie po jednej stronie widnieje Sąd Ostateczny, a po drugiej – wizerunek Chrystusa Zmartwychwstałego, ukazującego się jedenastu Apostołom.
Jak przypominają historycy z Muzeum w Gliwicach, początki parafii i kościoła w Ostropie to XIV w. Ówczesny kościół, wzmiankowany w dokumentach z 1340 r., został spalony w czasie wojen husyckich. Obecna świątynia pw. św. Jerzego pochodzi z 1640 r.; w XVII w. została częściowo zniszczona podczas wojen ze Szwedami i odbudowana w latach 1667–1668.
Właśnie data "1667" widnieje nad bocznym wejściem do kościoła. Od tego momentu mija 350 lat.
Przez następne wieki obiekt pełnił funkcję kościoła parafialnego, aż do zbudowania i konsekracji nowej, murowanej świątyni w 1927 r. Od tego czasu obiekt był nieużytkowany i niszczał.
Jak podała w okolicznościowej publikacji Bożena Kubit z gliwickiego muzeum, w latach 70. XX w. zostały przeprowadzone pierwsze prace konserwatorskie, podczas których m.in. wykonano remont konstrukcji nawy, odtworzono stromy dach i odsłonięto fragmenty starej barokowej polichromii. "Jednak zaniechanie użytkowania i szkody górnicze (zwłaszcza osuwanie się skarpy terenowej) powodowały postępujące niszczenie obiektu" - wskazała.
Kapitalny remont konstrukcji kościoła przeprowadzono dopiero w latach 2008-2009. W następnych latach wykonano prace instalatorskie: nową instalację elektryczną, systemy alarmowe i monitoring.
Kolejny etap to lata 2011-2017, gdy m.in. odnowione zostało prezbiterium (wówczas przeprowadzono również konserwację unikatowych polichromii), a w nawie zostały odkryte i zakonserwowane malowidła.
Teraz, po wielu latach, świątynia odzyskała swą dawną świetność i znów zostanie otwarta dla wiernych.
Kościół pw. św. Jerzego jest orientowany (w architekturze sakralnej orientowanie to zwrócenie części mieszczącej ołtarz główny ku Wschodowi). Prezbiterium jest murowane, zbudowane na planie kwadratu; drewniana nawa – na planie prostokąta, szersza i wyższa od prezbiterium.
Ściany kościoła pokryte są barwną dekoracją malarską. Północna ściana nawy ozdobiona jest polichromią z lat 1667-1668, przemalowaną i uzupełnioną przez Jakuba Potzmielera w 1884 r. Jak podano w publikacji, została ona wykonana na wzór litografii książkowych i innych XVI-wiecznych wzorów ikonograficznych. Znajdują się tam sceny Męki Pańskiej, rozmieszczone w trzech pasach.
Z kolei na ścianie tęczowej (ścianie oddzielającej nawę główną od prezbiterium) zachowane są sceny figuralne z Apokalipsy św. Jana. "Po lewej stronie wyobrażenie śmierci w dniu ostatecznym, centralnie adoracja Krzyża, a po prawej przedstawienie Wielkiej Nierządnicy (ilustracja tekstu Apokalipsy 17,3-6)" – czytamy.
Dekoracja malarska prezbiterium była późniejsza od malowideł nawy i potem jeszcze przemalowywana. Dlatego w ocenie Kubit datowanie tych malowideł jest problematyczne.
Wyposażenie kościoła – ołtarze i ambona – są barokowe. Jak podała Kubit, część wyposażenia świątyni jest obecnie poza nią m.in. barokowa chrzcielnica w kształcie wieży stanowi wyposażenie obecnego, nowego ostropskiego kościoła parafialnego.
Wokół kościoła znajduje się dawny cmentarz parafialny, na którym pochowani zostali m.in. miejscowi proboszczowie. Całość otoczona jest późnogotyckim murem, pierwotnie z dwiema bramami – obecnie w stanie szczątkowym – przy których umieszczone zostały dwa krzyże z XIX w.
Organizatorami jubileuszowych obchodów są parafia Ducha Świętego w Gliwicach–Ostropie oraz Muzeum w Gliwicach.
W programie na sobotę znalazła się m.in. konferencja naukowa, która odbędzie się we wnętrzu świątyni. W trakcie spotkania badacze z Gliwic, Katowic, Warszawy i Torunia m.in. przedstawią historię kościoła i jego patrona, a także wspomnianych, unikatowych XVII-wiecznych malowideł.
Konferencji towarzyszyć będzie wystawa z archiwalnymi fotografiami kościoła. Na niedzielę zaplanowano uroczystości religijne.
Jak podało gliwickie muzeum, patronat honorowy nad obchodami objęło m.in. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Agnieszka Kliks-Pudlik (PAP)
akp/ itm/
