Prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Jarosław Szarek wręcza nagrodę honorową "Świadek Historii" Marii Mireckiej-Loryś (P) w Podkarpackim Urzędzie Wojewódzkim w Rzeszowie. Fot. PAP/D. Delmanowicz
Komendantka Narodowej Organizacji Wojskowej Kobiet w Rzeszowie Maria Mirecka-Loryś, kapelan Solidarności w Hucie Stalowa Wola biskup Edward Frankowski oraz żołnierz Armii Krajowej mjr Franciszek Sagan zostali uhonorowani nagrodą IPN „Świadek historii”. W poniedziałek w Rzeszowie wyróżniono też trzy inne osoby.
Nagrody wręczył prezes Instytutu Pamięci Narodowej Jarosław Szarek, który podkreślił, że działalność odznaczonych osób, jest podobna do tego, czym zajmuje się obecnie instytut czyli poznawaniem lokalnej historii.
„IPN chce wydobywać dziś lokalnych bohaterów, chce, aby lokalne społeczności identyfikowały się z tymi bohaterami. Komunizm wyrwał nam część ciała, ale jeszcze bardziej wyrwał nam część mózgu, część duszy. Te rany leczy się najdłużej. Czasami to leczenie trwa pokolenia. Państwa działalność jest leczeniem tych ran” – powiedział prezes IPN.
Wśród odznaczonych był biskup Edward Frankowski, który był kapelanem Solidarności w Hucie Stalowa Wola. W swoim wystąpieniu podkreślił, że jest pod wrażeniem robotników, którzy tworzyli Solidarność.
„Ludzie wiedzieli, że są wykorzystywani, że są okłamywani. Nie bali się gromadzić przed Kościołami. Dziękuję Bogu, że w historię mojego życia są wpisane wydarzenia, które miały miejsce w Stalowej Woli” – powiedział Frankowski.
Nagrodę otrzymał również mjr Franciszek Sagan, który w latach 1940-44 był żołnierzem ZWZ-AK na terenie Inspektoratu Rzeszów. Napisał kilkanaście przełomowych książek z dziejów AK na Rzeszowszczyźnie, stanowiących podwaliny dla wielu prac historycznych.
Nagrodę dostała także Ewa Kuberna, która we wrześniu 1980 r. wstąpiła do NSZZ „Solidarność” i została sekretarką Komisji Zakładowej w Hucie Stalowa Wola. 13-14 grudnia 1981 r. brała udział w organizowaniu protestu przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego. Była skazana na więzienie za działalność antykomunistyczną. Redagowała kilka gazet solidarnościowych. Jest m.in. autorką scenariusza do filmu „Nielegalny” - reportażu z okazji 80 urodzin ks. bp. Edwarda Frankowskiego.
Inny odznaczony Maciej Małozięć od kilku lat zaangażowany jest w działalność na rzecz środowiska weteranów Armii Krajowej w województwach podkarpackim i małopolskim. W 2017 r. był w Dębicy i Tarnowie organizatorem obchodów 75. rocznicy przemianowania ZWZ i powołania Armii Krajowej. Jest pomysłodawcą i twórcą Szlaku Partyzanckiego II Zgrupowania AK Obwodu Dębica, upamiętniającego miejsca walk AK w rejonie Dębicy.
Nagrodę otrzymała również Maria Mirecka-Loryś. Od początku okupacji zaangażowana była w narodową konspirację – od wiosny 1940 r. komendantka Narodowej Organizacji Wojskowej Kobiet w pow. niżańskim, a od jesieni tego roku komendantka NOWK w Okręgu Rzeszowskim. Wiosną 1945 r. mianowana komendantką główną Narodowego Zjednoczenia Wojskowego Kobiet.
Po wyemigrowaniu w 1945 r. z kraju, gdzie była zagrożona aresztowaniem, aktywnie działała w Stronnictwie Narodowym i wielu organizacjach polonijnych – była m.in. członkiem ZG Związku Polek w Ameryce oraz Krajowego Zarządu Kongresu Polonii Amerykańskiej. Od stycznia 1964 r. do przejścia na emeryturę w 1996 r. redagowała „Głos Polek” - organ Związku Polek w Ameryce.
Nagrodzono też Bogusławę Wąs, autorkę wielu artykułów dotyczących m.in. Marcina Tomaki – sługi bożego, legionisty pochodzącego z Krasnego k. Rzeszowa, który zginął w Dachau. Opisała również sylwetki: mieszkającego i pochowanego w Krasnem Jana Newlin Mazarakiego – powstańca styczniowego oraz Eugeniusza Kluzy, zastępcy komendanta Placówki Armii Krajowej w Krasem.
Nagroda „Świadek historii” ma charakter honorowy. W 2009 r. została zainicjowana w Białymstoku jako lokalna odmiana ogólnopolskiej nagrody IPN "Kustosz pamięci narodowej". W swoich regionach przyznają ją także m.in. oddziały IPN w Krakowie, Białymstoku i Poznaniu.
W Rzeszowie pierwszym jej laureatem był w 2012 r. emerytowany metropolita przemyski abp Ignacy Tokarczuk, uważany przez władze PRL za jednego z głównych przeciwników ustroju komunistycznego.(PAP)
huk/
