Czterej następcy Żeliu Żelewa, nieżyjącego od 2015 roku pierwszego demokratycznie wybranego bułgarskiego prezydenta, uczcili jego pamięć. Z inicjatywy obecnego prezydenta Rumena Radewa w rodzinnej wsi Żelewa Weselinowo odsłonięto we wtorek tablicę pamiątkową.
Na uroczystości, która odbyła się trzy dni przed 28. rocznicą początku procesu transformacji politycznej w Bułgarii, zebrali się wszyscy następcy Żelewa: Petyr Stojanow, Georgi Pyrwanow, Rosen Plewneliew i Rumen Radew.
„Miał niełatwy los, miał odwagę, by być dysydentem, kiedy inni milczeli. Wziął odpowiedzialność za państwo, gdy wszyscy prowadzili spory i przekrzykiwali się, zniósł ataki przeciwników i zdradę sojuszników. Lecz pozostał człowiekiem z ludu. W świecie, w którym cynicy zajęli miejsce idealistów, Żelew pozostał człowiekiem bezinteresownym, człowiekiem idei, demokratą” – powiedział prezydent Rumen Radew.
"Znamienne jest, że wszyscy jego następcy zebrali się tu, by uczcić jego pamięć, i że dzieje się to w przeddzień 28. rocznicy początku procesu transformacji, którą zawsze wiążemy z nazwiskiem Żelewa, człowieka pokolenia Helmuta Kohla i Francois Mitterranda, szczerego Europejczyka, dla którego nadrzędny był pokój, solidarność i jedność Europy" – mówił.
Żelew, który zmarł dwa lata temu w wieku 79 lat, był jednym z nielicznych bułgarskich dysydentów w okresie komunistycznym i pierwszym liderem antykomunistycznego Związku Sił Demokratycznych (SDS). Z wykształcenia filozof, był znany w środowiskach intelektualistów z powodu krytycznego stosunku do filozofii marksistowskiej, za co w 1965 roku został wykluczony z Bułgarskiej Partii Komunistycznej, pozbawiony pracy na Uniwersytecie Sofijskim i przeniesiony na prowincję. Jego prace zawierające krytykę dogmatycznego marksizmu-leninizmu ukazywały się w drugim obiegu.
Swoją najbardziej znaną pracę pt. "Faszyzm", w której postawił znak równości między totalitarną władzą nazistowską a komunistycznymi rządami, w tym w sferze gospodarki, kultury i propagandy, Żelew napisał w 1967 roku. Po 15 latach wyszła ona w nakładzie 10 tys. egzemplarzy, a po trzech tygodniach została zakazana i wycofana z księgarń. Rozchodziła się jednak nieoficjalnie i była masowo czytana. Przetłumaczono ją na 10 języków.
Bezpośrednio po obaleniu komunistycznego przywódcy Todora Żiwkowa Żelew stanął na czele antykomunistycznego bloku Związek Sił Demokratycznych i jako jego lider w 1990 roku został wybrany przez parlament na prezydenta. Półtora roku później wygrał bezpośrednie wybory prezydenckie.
Po zakończeniu kariery politycznej powołał Bałkański Klub Polityczny - pozarządową organizację, która postawiła sobie za cel zbliżenie między państwami bałkańskimi i ich europeizację. Miał szerokie kontakty w kręgach dawnych dysydentów Europy Środkowo-Wschodniej.
Z Sofii Ewgenia Manołowa (PAP)
man/ jo/ mc/
