Zdzisław Najder. Fot. Serwis Wideo PAP
Film Mieczysława B. Vogta pt. „Zdzisław Najder. Chciałem zostać lotnikiem” to pierwszy pełnometrażowy dokument poświęcony prof. Zdzisławowi Najderowi – historykowi literatury, znawcy twórczości Josepha Conrada, a przede wszystkim działaczowi opozycji w czasach PRL i aktywnemu politykowi późniejszych w latach.
Zdzisław Najder reprezentuje najstarsze pokolenie polskich opozycjonistów. Jest jednym z założycieli tajnego Polskiego Porozumienia Niepodległościowego, które już w połowie lat 70. postulowało całkowite uniezależnienie się Polski od Związku Sowieckiego i zwrot ku Europie Zachodniej. W latach 1982-87 był dyrektorem Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.
W 1983 opozycjonista został skazany zaocznie wyrokiem Sądu Warszawskiego Okręgu Wojskowego na karę śmierci za współpracę z amerykańskim wywiadem (wyrok uchylono w 1989r.).
W 1991 r. Najder wszedł w skład rządu Jana Olszewskiego. Uczestniczył w rozmowach z premierem Wielkiej Brytanii, Johnem Majorem. W 1998 r. Zdzisław Najder został doradcą przewodniczącego Komitetu Integracji Europejskiej. W 2016 r. wstąpił do stowarzyszenia Europejscy Demokraci.
Kontrowersje natomiast budzi współpraca Najdera z SB, do której przyznał się po upadku rządu Jana Olszewskiego. W latach 1958-63 był ewidencjonowany przez SB jako tajny współpracownik o pseudonimie „Zapalniczka”. Nie są jednak oficjalnie znane jakiekolwiek dowody na to, by jego działalność w tym charakterze komuś zaszkodziła.
"Prof. Najder to przede wszystkim człowiek, który od samego początku swojej bardzo konkretnej działalności społecznej, politycznej, czyli od połowy lat 70., kiedy to powstało Polskie Porozumienie Niepodległościowe, aż do roku 1992, kiedy będąc doradcą premiera Olszewskiego ds. zagranicznych, działał na rzecz reintegracji Polski z Zachodem i dołączenia kraju do struktur atlantyckich. To naprawdę jeden z architektów naszego dzisiejszego miejsca w Europie" - powiedziała PAP producentka filmu.
Produkcja filmu trwała dwa lata. Zdjęcia odbywały się nie tylko w Polsce. Śladem tytułowego bohatera ekipa zdjęciowa udała się m.in. do Monachium, Paryża, Brukseli, Londynu, Oxfordu i Waszyngtonu. Odwiedziła siedziby Radia Wolna Europa, redakcji paryskiej „Kultury”, dowództwa NATO, głównych instytucji Unii Europejskiej, siedzibę CIA i Biały Dom.
W filmie udział biorą polscy i zagraniczni historycy, współpracownicy Zdzisława Najdera z lat 70., opozycjoniści z okresu podziemnej „Solidarności” i uczestnicy życia politycznego lat 90. W dokumencie wypowiadają się m.in. Marek Chodakiewicz, Mirosław Chojecki, Aleksander Hall, Irena Lasota, Jacek Merkel, prof. Andrzej Paczkowski i prof. Wojciech Roszkowski.
Wartość filmu podnoszą bogate materiały archiwalne, dokumentujące I Zjazd NSZZ „Solidarność”, działalność Radia Wolna Europa, formowanie się Komitetu Obywatelskiego przed wyborami 4 czerwca 1989 r. i działalność pierwszych niekomunistycznych rządów.
"Zdzisław Najder jest dziś postrzegany przez bardzo wielu uczestników sceny politycznej jako postać tyleż kontrowersyjna, co niewygodna. Myślę, że wymyka się bardzo wielu schematom w opisywaniu biografii czy życia. Stąd też jest tak ciekawy i myślę, że warto tej postaci w przyszłości poświęcić scenariusz filmu fabularnego" - powiedziała Pacana.
Film „Zdzisław Najder. Chciałem zostać lotnikiem” powstał w koprodukcji Europejskiego Centrum Solidarności, Telewizji Polskiej S.A. i Video Studio Gdańsk. Producentem wykonawczym jest Video Studio Gdańsk. Film jest współfinansowany przez Polski Instytut Sztuki Filmowej.
Na 23 listopada w kinie Kultura w Warszawie zaplanowany jest przedpremierowy pokaz filmu. (PAP)
gka/ ksk/
