Sejm przyjął senackie poprawki do noweli ustawy przewidującej odszkodowania dla dzieci matek represjonowanych za działalność antykomunistyczną. Chodzi o dzieci urodzone w więzieniach oraz te, których matki w okresie ciąży przebywały w miejscu odosobnienia.
Projekt nowelizacji Ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego przygotowali senatorowie.
Jego intencją było przyznanie uprawnień do odszkodowania lub zadośćuczynienia od Skarbu Państwa dzieciom, których matki za działalność opozycyjną pozbawione zostały wolności na podstawie orzeczeń uznanych później za nieważne. Możliwość ubiegania się o odszkodowania dotyczyć miała dzieci urodzonych w więzieniach lub innych miejscach odosobnieniach oraz tych, których matki w okresie ciąży przebywały w takich miejscach.
Jak mówił podczas prac w Sejmie nad projektem nowelizacji poseł sprawozdawca Andrzej Matusiewicz (PiS) "na ten moment jest 40 osób", które mogłyby ubiegać się o zadośćuczynienie z tego tytułu. Jak podkreślał, dzieci działaczy "miały oczywiście różnego rodzaju problemy, łącznie z tym, że nie mogły ubiegać się tak jak inni obywatele nawet o akty stanu cywilnego, szczególnie akty urodzenia, bo miały z tym kłopoty", a także "były często we własnych środowiskach uznawane za dzieci bandytów, wychowywały się w - można to określić - ostracyzmie środowiskowym. Zwykle mówi się o takich osobach, że w PRL-u były to osoby drugiej kategorii".
Sejm podczas prac nad senackim projektem wprowadził do niego zmiany, m.in. poszerzając krąg osób, byłych działaczy represjonowanych za działalność niepodległościową, mogących - zgodnie z ustawą - ubiegać się o odszkodowania od Skarbu Państwa. Obecnie warunkiem ubiegania się o nie było uznanie wydanych w PRL wobec takich osób orzeczeń za nieważne. Sejm chciał, by "odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę" przysługiwało także osobom o potwierdzonym statusie działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych na podstawie ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych. W takim kształcie ustawa trafiła do Senatu.
Senat wprowadził jednak do ustawy dwie poprawki - jedną skreślającą powyższy przepis. Jak wyjaśniono w uzasadnieniu, Senat uznał za zasadne ograniczyć zakres ustawy jedynie do pierwotnej intencji nowelizacji, czyli przyznania odszkodowań dzieciom matek pozbawionych wolności w związku z działalnością niepodległościową, które wraz z matką przebywały w więzieniach lub których matka w okresie ciąży przebywała w miejscu odosobnienia.
Jak wskazano, przyjęcie takiego rozwiązania nie oznacza, że działacze opozycji antykomunistycznej nie powinni mieć możliwości dochodzenia odszkodowań. Dodano, że zgodnie z obecnymi stanem prawnym jest to możliwe, ale warunkiem jest wcześniejsze stwierdzenie nieważności orzeczenia wydanego w związku z działalnością opozycyjną lub gdy wobec osoby wydano decyzję o internowaniu w związku z wprowadzeniem w Polsce stanu wojennego. "Dalsze ustawowe poszerzenie kręgu osób uprawnionych do odszkodowań i zadośćuczynień wymagać będzie ponownego przeanalizowania skutków finansowych takiego rozwiązania" - wskazał Senat w uzasadnieniu do pierwszej z poprawek.
Druga senacka poprawka ma charakter korelujący przepisy ustawy i przesądza, że uprawienie do dochodzenia odszkodowań ma przysługiwać każdemu dziecku przebywającemu wraz z matką w więzieniu lub którego matka w okresie ciąży przebywała w miejscu odosobnienia, a nie tylko dziecku, które urodziło się w takim miejscu.
Dotychczasowe zapisy przewidywały, że osobie, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia albo wobec której wydano decyzję o internowaniu w związku z wprowadzeniem w Polsce stanu wojennego, przysługiwało od Skarbu Państwa odszkodowanie, a w razie śmierci tej osoby uprawnienie to przechodziło na małżonka, dzieci i rodziców. Nowela ustawy uchyla zapisy, że odszkodowanie takie nie zostaje przyzwane w przypadku, gdy osoba ubiegająca się o odszkodowanie lub zadośćuczynienie była represjonowana z powodu działalności mającej miejsce przed dniem 31 grudnia 1956 r., a także wtedy, gdy - w wyniku wykonania orzeczeń albo decyzji o internowaniu - osoba poszkodowana poniosła śmierć.
Poprzednie zapisy zakładały, że stwierdzenie nieważności orzeczenia następuje na wniosek m.in. Rzecznika Praw Obywatelskich, Ministra Sprawiedliwości, osoby represjonowanej, a - w razie jej śmierci, nieobecności w kraju lub choroby psychicznej - także jej krewnego w linii prostej, przysposabiającego lub przysposobionego, rodzeństwa i małżonka. Nowela zakłada, że stwierdzenie nieważności orzeczenia może nastąpić - w razie śmierci dziecka osoby represjonowanej - także na wniosek jego małżonka, dzieci i rodziców.
Nowela wskazuje, że w przypadku gdy nieważność orzeczenia stwierdzono przed dniem wejścia w życie ustawy, żądanie odszkodowania lub zadośćuczynienia należy zgłosić w terminie trzech lat od dnia jej wejścia w życie.(PAP)
itm/ pat/
