Jako wielkiego historyka drugiej połowy XX wieku, który kochał Rosję, choć ją krytykował, określił zmarłego w czwartek Richarda Pipesa rosyjski historyk Andriej Zubow. Rosyjskie media niezależne podkreślają wśród poglądów Pipesa zdecydowany antykomunizm.
"Dla Pipesa charakterystyczne było pryncypialne odrzucenie komunizmu i w ogóle marksizmu jako systemu, który prowadzi do przemocy człowieka nad człowiekiem, do zniszczenia prawa do własności prywatnej" - powiedział w piątek w radiu Echo Moskwy prof. Zubow, historyk związany z opozycyjną Partią Wolności Narodowej (Parnas).
W tej kwestii Pipes był bardzo konsekwentny, "dlatego wielu sowietologó,w wybierających dziedzinę historii radzieckiej, go nie lubiło" - zwrócił uwagę naukowiec.
Komentując śmierć Pipesa niezależne Radio Swoboda przypomina, że był bardzo krytykowany przez radzieckich komentatorów i ideologów, którzy oskarżali go o zniekształcanie historii ZSRR. Mimo tych ataków i faktu, że dzieła Pipesa nie były wówczas tłumaczone na rosyjski, jego nazwisko było znane w ZSRR.
Ówcześni badacze krytykowali Pipesa za to, że za źródło rosyjskiego komunizmu uważał on nie tyle marksizm, ile tradycję historyczną Rosji polegającą na skupieniu władzy politycznej i własności w jednych rękach - przypomniał w Radiu Swoboda kulturoznawca Boris Paramonow.
Wykładowca Uniwersytetu Europejskiego w Petersburgu historyk Iwan Kuriła nazwał Pipesa "patriarchą amerykańskiej sowietologii" i badaczem, który uosabiał jedną z najbardziej wpływowych tradycji w zachodnich poglądach na Rosję - postrzeganie jej jako kraj, który nie jest częścią Zachodu i jest zupełnie odmienny od Europy.
Jak mówił w Echu Moskwy prof. Zubow, negatywnie o Pipesie wyrażał się Aleksandr Sołżenicyn, wielki rosyjski pisarz i myśliciel. "Nie rozumiał on, że dość surowe opinie Pipesa o chorobach Rosji nie są wywołane nienawiścią do niej, bo Rosję akurat bardzo lubił, a pragnieniem zrozumienia, dlaczego Rosja podążyła niewłaściwą drogą" - powiedział Zubow.
Rosyjski historyk, który znał Pipesa osobiście, powiedział, że właśnie pragnienie zrozumienia tych błędów - po to, by mogły one zostać naprawione - było częścią działalności społecznej Pipesa i jego aktywności jako intelektualisty. Prof. Zubow przypominał, że w ostatnich latach Pipes występował w Rosji z wykładami dla uczelni państwowych i organizacji pozarządowych.
W Rosji spośród prac Pipesa ukazała się "Rosja carów", "Rewolucja rosyjska", dwutomowa biografia polityka i ekonomisty Piotra Struwego, książka "Rewolucja rosyjska. Trzy pytania" i zbiór pod rosyjskim tytułem "Dwa puti Rossii" (pol. "Dwie drogi Rosji").
Pipes, wybitny znawca Rosji i Związku Radzieckiego, wykładowca historii na Uniwersytecie Harvarda i doradca prezydenta USA Ronalda Reagana zmarł w czwartek w Cambridge pod Bostonem. Miał 94 lata.
Z Moskwy Anna Wróbel (PAP)
awl/ mobr/ kar/
