Helena Dunicz-Niwińska, była więźniarka niemieckich obozów: Auschwitz II-Birkenau, w którym była skrzypaczką w obozowej orkiestrze, a także Ravensbrueck oraz Neustadt-Glewe, zmarła we wtorek w Krakowie. Odeszła w wieku 102 lat.
Dunicz-Niwińska urodziła się w 1915 r. w Wiedniu. Jej rodzinnym miastem był Lwów, gdzie do 1943 r. mieszkała z rodzicami i braćmi. W wieku 10 lat rozpoczęła naukę gry na skrzypcach w konserwatorium Polskiego Towarzystwa Muzycznego. W latach 1934-1939 studiowała pedagogikę, cały czas kontynuując edukację muzyczną.
W styczniu 1943 r. została aresztowana przez Niemców. Trafiła do więzienia we Lwowie, a po 10 miesiącach wraz z matką została deportowana do niemieckiego obozu Auschwitz II-Birkenau.
Jako skrzypaczka została członkinią orkiestry kobiecej. W swoich wspomnieniach „Drogi mojego życia. Wspomnienia skrzypaczki z Birkenau”, które ukazały się nakładem wydawnictwa Muzeum Auschwitz, opisała ten moment. Jesienią 1943 r. stanęła ona przed więźniarką, Austriaczką żydowskiego pochodzenia, wybitną skrzypaczką Almą Rose. „Zapytała o moje umiejętności muzyczne. (…) Bez słów położyła na pulpicie nuty, podała mi skrzypce. Zaczęłam grać swój egzamin o życie, a może tylko o jego lepsze warunki niż na bloku 25” – napisała.
Dunicz-Niwińska, gdy w styczniu 1945 r. do Oświęcimia zaczęły się zbliżać oddziały Armii Czerwonej, została wyprowadzona wraz z innymi więźniarkami przez Niemców. Trafiła do obozu Ravensbrueck oraz Neustadt-Glewe. Wyzwolenia doczekała w maju 1945 r.
Wraz z koleżanką z obozu Jadwigą Zatorską wróciła do powojennej Polski, w której nie było już jej ukochanego Lwowa. Zamieszkała w Krakowie. Związała się zawodowo z Polskim Wydawnictwem Muzycznym.
Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 r., aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. Więziono tam m.in. kobiety. W kompleksie obozowym funkcjonowała także sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów, a także Polaków, Romów, jeńców sowieckich i osób innej narodowości.
Pierwszy koncert z udziałem siedmiu więźniów-muzyków odbył się w obozie Auschwitz 6 stycznia 1941 r. Obozowa orkiestra formalnie zaczęła istnieć w marcu tego roku. Bardzo szybko się rozrastała. W kwietniu liczyła już 30 muzyków. Grali marsze idącym do pracy kolumnom więźniów. W maju 1942 r. z orkiestry dętej, liczącej ponad 100 więźniów, wyłonił się 71-osobowy zespół symfoniczny. Byli w nim najlepsi instrumentaliści Europy - głównie Polacy, ale także Rosjanie, Czesi, Niemcy i Żydzi. Istniała niemal do końca istnienia obozu. „Lagerkapele” działały także w obozie męskim (od sierpnia 1942 r) i kobiecym (od 1943 r.) w Auschwitz II-Birkenau. (PAP)
autor: Marek Szafrański
szf/ itm/
