10 lat temu do zamku w Łańcucie, dawnej rezydencji Lubomirskich i Potockich, powróciła tradycja uprawy storczyków, z której ordynacja łańcucka słynęła już na początku XX wieku. Storczykarnię otwarto w 2008 roku w odbudowanych szklarniach rodziny Potockich.
Jak poinformowała PAP Joanna Garbulińska-Charchut z Muzeum-Zamku w Łańcucie w związku z okrągłą rocznicą otwarcia na nowo zamkowej storczykarni, w czwartek będzie można ją zwiedzić w promocyjnej cenie 1 zł od osoby. Podkreśliła, że w storczykarni zwiedzający będą mogli podziwiać zarówno storczyki naziemne, jak i rosnące na skałach (litofity) oraz rosnące na konarach drzew (epifity). Zgromadzono tam współczesne krzyżówki orchidei, wyhodowane przez człowieka, jak i botaniczne, właściwe dla środowiska naturalnego, ukształtowane bez ingerencji człowieka.
Szczególną jednak atrakcją są historyczne gatunki i odmiany roślin, pochodzące z przedwojennej kolekcji Potockich, w tym także te storczyki, które wymienione zostały w słynnym opracowaniu pt. „Reichenbachia” z XIX wieku, przechowywanym w zbiorach Biblioteki Zamkowej w Łańcucie.
„Już w czasach Potockich okazy ze storczykarni podziwiało wielu znakomitych gości. W 1923 r. Ferdynand, król Rumunii wraz z małżonką królowa Marią, a cztery lata później Ignacy Mościcki, prezydent Polski. W 1937 r. zwiedzał ją Jerzy, książę Kentu, przebywający wraz z małżonką księżną Mariną z kilkudniową wizytą w Łańcucie” – przypomniała Garbulińska-Charchut.
Łańcucka zamkowa storczykarnia jest to pierwsza w Polsce placówka, w której eksponowane są wyłącznie storczyki. Rośnie tam ponad 3 tys. orchidei, reprezentujących około 900 różnych gatunków i odmian tych kwiatów, w tym najbardziej rzadkie i egzotyczne. Pochodzą one z niemal wszystkich kontynentów: Azji, Afryki, obu Ameryk, Australii i Europy. Wiele z nich pachnie zachwycająco, ale wśród nich są również storczyki o zapachu… padliny.
W storczykarni oprócz najbardziej wyeksponowanych orchidei, są też rośliny towarzyszące, jak np. paprocie, pnącza i epifity, czyli rośliny rosnące na innej roślinie, ale zwykle nie prowadzące pasożytniczego trybu życia.
Zespół szklarni zamkowych wybudowano przed 1904 rokiem. Początkowo pełnił on rolę zaplecza Palmiarni. Hodowano tu różne rośliny, m.in. goździki, gloksynie i storczyki. Inicjatorem storczykarni był Roman Potocki – III ordynat łańcucki i miłośnik tych roślin. Ulubioną orchideą Potockich była Cettleya, zarówno ze względu na urocze kwiaty, jak i piękny, intensywny zapach. Jej kwiaty zdobiły zamkowe pokoje, ustawiano je też na stołach, przy których jadano posiłki. Kwiaty w pokojach i jadalniach wymieniano dwa razy w ciągu dnia, a ich kolor dobierano do zastawy stołowej.
Po II wojnie światowej obiekt przejęło Państwowe Gospodarstwo Rolne, które kontynuowano uprawę do lat 80. XX w. „Później nowy właściciel szklarni przerwał ogrzewanie i opiekę nad storczykarnią, która zaczęła szybko popadać w ruinę. Muzeum zakupiło resztkę z gatunków i odmian historycznej kolekcji storczyków” – zaznaczyła pracownica Muzeum-Zamku. Dodała, że Muzeum-Zamek przejął „kompletnie zdewastowaną” storczykarnię w kwietniu 1994 r i rozpoczął starania o przywrócenie jej dawnej świetności. Włączono ją wówczas do zespołu parkowego.
Nowa storczykarnia powstała w odbudowanych szklarniach rodziny Potockich. Zajmuje powierzchnię 640 metrów kwadratowych, z czego 230 metry to miejsce ekspozycji; na pozostałej powierzchni znajduje się zaplecze, podzielone na trzy strefy klimatyczne - tropikalną, umiarkowaną i zimną - właściwe dla poszczególnych gatunków. W każdej z nich panuje inna temperatura, wilgotność i nasłonecznienie. Całością steruje komputer.
Rewitalizacja łańcuckiej storczykarni kosztowała około 7 mln zł, z czego część pochodziła z funduszu Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Było możliwe przywrócenie dawnego blasku obiektu, który wyposażono w nowoczesne urządzenia służące utrzymaniu optymalnych kierunków uprawy bardzo wymagającej grupy roślin.
Ponadto w ramach projektu „Rewitalizacja zabytkowych budynków Maneżu, Kasyna i Storczykarni” odbudowie poddano także Maneż i budynek dawnego Kasyna Urzędniczego.
Prace w Maneżu zakończyły się w 2009 r. Obecnie funkcjonuje tam Podkarpackie Centrum Dziedzictwa. Znajdują się tam m.in. muzealne kasy, punkt informacji turystycznej i stoiska z pamiątkami.
Z kolei w 2010 r., również dzięki dofinansowaniu ze środków EOG, w budynku dawnego Kasyna Urzędniczego otwarto ekspozycję Działu Historii Miasta i Regionu, w tym ekspozycję 10. Pułku Strzelców Konnych. Na wystawie stałej zostały zgromadzone m.in. meble mieszczańskie z XIX w., stare fotografie Łańcuta, oryginalne wyposażenie zakładu fryzjerskiego, czy mundury żołnierskie, elementy wojskowego wyposażenia, medale oraz odznaczenia.
Turyści w czwartek za promocyjną cenę będą mogli zwiedzać także ekspozycje dawnego Kasyna Urzędniczego (wraz z przewodnikiem), Działu Historii Miasta i Regionu oraz 10. Pułku Strzelców Konnych. Szczegóły oferty dostępne są na stronie Muzeum-Zamku. (PAP)
autor: Agnieszka Pipała
api/ agz/
