Merian Cooper. Źródło: Wikimedia Commons
125 lat temu, 24 października 1893 r., w Jacksonville w amerykańskim stanie Floryda urodził się Merian Cooper, ppłk pilot Wojska Polskiego, reżyser filmowy, scenarzysta. Brał udział w działaniach zbrojnych przeciw bolszewikom w wojnie 1920 r. służąc w założonej przez siebie 7 Eskadrze Kościuszkowskiej.
Kariera wojskowa Coopera zaczęła się w 1912 roku, gdy dostał się do Akademii Marynarki Wojennej, której jednak nie ukończył i wstąpił do Gwardii Narodowej. Podczas I wojny światowej ukończył nowojorską szkołę pilotażu, po czym zaciągnął się do Amerykańskiego Korpusu Ekspedycyjnego wysłanego na wojnę do Europy. Gdy jego samolot został zestrzelony nad Niemcami, trafił po raz pierwszy do niewoli.
W lutym 1919 r. przyleciał do Polski w ramach misji, która pod kierunkiem Herberta Hoovera niosła pomoc humanitarną zniszczonej Europie. Ta misja wydała się mu jednak zbyt nudna, wystąpił więc z projektem zorganizowania eskadry, złożonej z amerykańskich pilotów wojskowych, weteranów walk na Zachodzie. Swój pomysł tłumaczył chęcią spłaty długu jaki jego ojczyzna zaciągnęła wobec Polski w czasach, gdy sama walczyła o niepodległość. Jego prapradziadek brał udział w bitwie pod Savannah u boku Kazimierza Pułaskiego.
Zgodę na zwerbowanie doświadczonych lotników amerykańskich wyraził sam Józef Piłsudski i grupa ośmiu pilotów z USA przybyła do Polski we wrześniu 1919 r. Cooper został zastępcą dowódcy eskadry Cedrica Fauntleroya. W godle eskadry widniała flaga USA, kosy ustawione na sztorc i rogatywka. To właśnie tradycje tej formacji kontynuował słynny Dywizjon 303 w bitwie o Anglię podczas II wojny światowej. Cooper dowodził jedną z jej dwóch grup o nazwie "Pulaski".
W 1920 r. eskadra brała udział w działaniach zbrojnych przeciw bolszewikom walcząc m.in. z 1 Armią Konną Siemiona Budionnego. Cooper został jednak zestrzelony przez bolszewików i trafił do niewoli, skąd w 1921 r. udało mu się uciec. Trzech jego kolegów z eskadry zginęło w działaniach przeciw bolszewikom. Za zasługi wojenne marszałek Piłsudski uhonorował amerykańskiego pilota krzyżem Virtuti Militari.
Po zakończeniu wojny Cooper powrócił do USA, gdzie pracował jako producent filmowy w Hollywood. Napisał scenariusz i był współreżyserem filmu "King Kong", sam nawet zagrał w filmie, pilotując samolot atakujący wielką małpę. Jako producent Cooper stworzył duet Freda Astaire i Ginger Rogers. Wyprodukował w sumie 62 filmy, w tym kilka filmów Johna Forda. W 1952 r. Cooper otrzymał Oscara za twórczy wkład do sztuki filmowej.
Podczas II wojny światowej powrócił do lotnictwa, walczył w siłach USA. Zmarł w 1973 roku. (PAP)
wmk/ ls/
