W Czeladzi (Śląskie) odsłonięto w środę pomnik upamiętniający Jurka Bitschana – urodzonego w tym zagłębiowskim mieście bohatera obrony Lwowa w 1918 r. Przedstawiający wykonaną z brązu postać lwa pomnik jest częścią powstającego ogólnopolskiego Szlaku Orląt Lwowskich.
W środę minęła setna rocznica śmierci Bitschana, który zginął podczas polsko-ukraińskich walk o Lwów.
"Jurek Bitschan to jeden z najmłodszych bohaterskich obrońców Lwowa w listopadzie 1918 r. Urodził się 29 listopada 1904 r. w Czeladzi w dzielnicy Piaski. Mimo, że w II Rzeczpospolitej był bohaterem i wzorem polskiej młodzieży, dzisiaj jest zupełnie zapomniany. Miał zaledwie 14 lat, gdy zginął od pocisków Ukraińców na Cmentarzu Łyczakowskim w pierwszym i ostatnim swoim boju 21 listopada 1918 roku" - napisali czeladzcy radni w uzasadnieniu do przyjętej w lipcu tego roku uchwały o upamiętnieniu młodego bohatera.
Wcześniej, w czerwcu, samorządowcy podpisali deklarację uczestnictwa Czeladzi w projekcie „Szlak Orląt Lwowskich”, w ramach którego w miejscowościach, gdzie urodziły się Lwowskie Orlęta i inni bohaterowie walk o Lwów - w obecnych granicach Polski - znajdą się 44 takie same pomniki upamiętniające ich postacie. Szlak, którego stworzenie wpisało się w obchody 100-lecia polskiej niepodległości, ma przypomnieć postaci bohaterów i przybliżyć je młodemu pokoleniu.
"Szlak Orląt Lwowskich posiadać będzie walor edukacyjny dla budowania właściwych postaw wśród młodzieży, walor turystyczny związany z szeroko rozumianą turystyką historyczną oraz walor integracyjny dla społeczności lokalnej, odkrywającej swoje korzenie i dodatkowe powody do świętowania odzyskania niepodległości poprzez postacie które przyczyniły się do jej odzyskania" - czytamy w uzasadnieniu uchwały czeladzkich radnych.
Odsłonięty w Czeladzi obelisk to drugi pomnik na Szlaku Orląt Lwowskich - w sierpniu w Ustrobnej koło Krosna, na terenie parku dworskiego, odbyła się uroczystość odsłonięcia pierwszego pomnika, upamiętniającego ppor. Jana Feliksa Charlewskiego - żołnierza Legionów Polskich, ranionego i poległego w walkach o Lwów 29 grudnia 1918 r., w wieku 24 lat.
W lutym br., decyzją Rady Miejskiej Czeladzi, imię Jurka Bitschana zyskało jedno z rond w tym mieście. Teraz w jego bezpośrednim sąsiedztwie stanął pomnik. Na jego granitowym cokole znalazła się inskrypcja z brązową odznaką Orderu Virtuti Militari oraz tablica upamiętniająca Jurka (Jerzego) Bitschana.
Młody bohater urodził się 27 listopada 1903 r. w Czeladzi-Piaskach. Był synem działaczki niepodległościowej Aleksandry Zagórskiej i urzędnika administracyjnego miejscowej kopalni Henryka Bitschana. Po śmierci ojca przeniósł się z matką i ojczymem do Lwowa. W 1918 r. chodził do IV klasy gimnazjum im. Henryka Jordana, należał do IX Lwowskiej Drużyny Harcerskiej. Po wybuchu konfliktu polsko-ukraińskiego po kryjomu opuścił dom i dołączył do walczących w obronie miasta. Zginął 21 listopada 1918 r., w pierwszym dniu walki.
W miejscu śmierci chłopca stanął krzyż, zniszczony w czasach sowieckich i postawiony na nowo kilkanaście lat temu. Ciało chłopca złożono w katakumbach na Cmentarzu Orląt Lwowskich. W czasach II Rzeczpospolitej Jurek stał się symbolem bohaterskiej lwowskiej młodzieży - "Orląt". W 1922 r. został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Walecznych. Stawiano go za wzór dla młodych ludzi, śpiewano o nim piosenki i dedykowano mu wiersze. Popularna stała się „Ballada o Jurku Bitschanie” do słów poetki Anny Fischerówny, która poświęciła mu wiersz „Jurek Bitschan”.
Środową uroczystość odsłonięcia pomnika poprzedziła msza św. w czeladzkim kościele pod wezwaniem Matki Bożej Bolesnej. Przed pomnikiem odbył się Apel Poległych, z wyczytaniem upamiętnionego Jurka Bitschana. Kompania reprezentacyjna Wojska Polskiego oddała salwę honorową, a pod pomnikiem złożono kwiaty. Odbyła się także ceremonia wręczenia Medali Fundacyjnych Szlaku Orląt Lwowskich.
Obrona Lwowa rozpoczęła się na przełomie października i listopada 1918 r., kiedy Ukraińcy zajęli kluczowe obiekty w mieście. Próba opanowania przez nich Lwowa była konsekwencją proklamowania 19 października państwa ukraińskiego przez Ukraińską Radę Narodową.
Odsiecz oddziałów Wojska Polskiego, dowodzona przez ppłk Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza dotarła do miasta 20 listopada. Wspólne uderzenie obrońców Lwowa i sił odsieczy, które nastąpiło 21 listopada zmusiło oddziały ukraińskie do opuszczenia miasta. 22 listopada nad ranem Lwów znalazł się w polskich rękach.
W szeregach obrońców Lwowa znalazło się 6022 osób, w tym 427 kobiet. 1422 obrońców Lwowa nie miało ukończonych 17 lat. Nazwano ich Orlętami Lwowskimi. W listopadowych walkach zginęło 439 obrońców Lwowa. Największą grupę poległych - 109 osób - stanowili uczniowie szkół średnich.
Przejęcie Lwowa przez Polaków nie zakończyło jednak zmagań o miasto. Aż do końca kwietnia 1919 r. znajdowało się ono w okrążeniu, a walki toczyły się na przedmieściach. Lwów znajdował się pod ostrzałem artyleryjskim. Wojska Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej dwa razy były bliskie zdobycia miasta. Ataki udało się odeprzeć.
Na początku marca wydawało się, że Lwów zostanie zdobyty. Idące z odsieczą zgrupowanie pod dowództwem gen. Wacława Iwaszkiewicza przywróciło jednak newralgiczne połączenie kolejowe Przemyśla ze Lwowem. 19 marca pierwsi żołnierze odsieczy weszli do Lwowa. 29 kwietnia 1919 roku Lwów został ostatecznie uwolniony od ostrzału artyleryjskiego.
Walki o Lwów były częścią polsko-ukraińskiej wojny o ziemie zamieszkanej przez Polaków i Ukraińców Galicji Wschodniej - między Sanem a Zbruczem. Zakończyła się ona w lipcu 1919 r. (PAP)
autor: Marek Błoński
mab/ agz/
