Hipolit Cegielski. BN Polona
150 lat temu, 30 listopada 1868 r., w Poznaniu zmarł Hipolit Cegielski, nauczyciel, filolog, przemysłowiec, wydawca i działacz społeczny, jeden z najwybitniejszych Wielkopolan. Był współzałożycielem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, a od 1865 r. prezesem Centralnego Towarzystwa Gospodarczego.
Cegielski urodził 6 stycznia 1813 roku w Ławkach koło Trzemeszna, jako syn Michała i Józefy z Palkowskich. Kształcił się w Trzemesznie w gimnazjum Marii Magdaleny w Poznaniu. Był szkolnym prymusem, dzięki temu otrzymał stypendium rządowe i rozpoczął studia z filologii klasycznej na uniwersytecie berlińskim (1835 – 1840), tam uzyskał tytuł doktora filozofii.
Według historyków w jego życiu można wyróżnić dwa wyraźne etapy. W pierwszym z nich (do 1846 roku) zdobywał wykształcenie a następnie pracował jako nauczyciel oraz prowadził badania naukowe w dziedzinie językoznawstwa. W 1846 r. Cegielski nie podporządkował się decyzji władz pruskich, nakazującej przeprowadzanie kontroli w mieszkaniach polskich uczniów, za co został usunięty ze stanowiska nauczyciela.
Zmuszony do rezygnacji z posady nauczyciela założył w Bazarze sklep z wyrobami żelaznymi, z którego w krótkim czasie wyrosły warsztaty naprawcze a następnie fabryka. Cegielski odnosił sukcesy gospodarcze mimo ostrej konkurencji ze strony przedsiębiorców niemieckich i żydowskich. Jego fabryka stała się najważniejszym polskim zakładem przemysłowym w Poznaniu, a on sam najwybitniejszym polskim przemysłowcem w zaborze pruskim.
Jednocześnie od początku lat 40. XIX wieku H. Cegielski angażował się w działalność społeczną i wydawniczą. W 1848 r. zaczął wydawać w Poznaniu pierwszy niezależny dziennik polski "Gazetę Polską", a po jej upadku w 1859 roku, założył narodowo-liberalny "Dziennik Poznański". Krótko, w 1849 roku, był posłem do sejmu pruskiego, później działał w polskim komitecie wyborczym.
Jeszcze, jako nauczyciel związał się z Karolem Marcinkowskim i jego Towarzystwem Naukowej Pomocy dla Młodzieży Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Po śmierci Marcinkowskiego pełnił w Towarzystwie różne obowiązki w tym funkcję wiceprezesa w latach 1850 – 1868. Dzięki pracy Cegielskiego Towarzystwo stało się największą instytucją stypendialną w zaborze pruskim. Cegielski dodatkowo aktywnie działał w Towarzystwie Przemysłowym, którego był prezesem; Centralnym Towarzystwie Gospodarczym, którym kierował w latach 1865 – 1868; oraz Poznańskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk.
Zmarł 30 listopada 1868 r w Poznaniu.
„Wraz z jego śmiercią społeczeństwo polskie utraciło jednego z przywódców, który w szczególny sposób przyczynił się do budowania jego kulturowej tożsamości i rozpoczęcia gospodarczej modernizacji. Zadecydowały o tym jego wiedza, aktywność społeczna i gospodarcza jak również temperament, charyzma świetnego mówcy oraz pragmatyzm i upór w działaniu. Cegielski był nauczycielem, przemysłowcem, społecznikiem, ale także kochającym mężem i ojcem zatroskanym o zdrowie i pomyślność członków rodziny. Łączył w sobie wiedzę i wielką kulturę osobistą z humanistycznymi i liberalnymi ideałami oraz z głębokim zrozumieniem dla spraw materialnych i rozwoju gospodarczego ziem polskich, stanowiących ważny element popieranej i rozwijanej przez niego na gruncie poznańskim pracy organicznej” – napisał o Cegielskim poznański historyk Tadeusz Janicki z Zakładu Historii Gospodarczej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. (PAP)
kpr/ ls/
