Pomnik premiera Węgier z okresu rewolucji węgierskiej 1956 r. Imre Nagya został w piątek rano usunięty z Placu Męczenników przy parlamencie, gdzie stał od ponad 20 lat. W piątek po południu około 200 osób protestowało przeciw usunięciu monumentu.
W miejscu, gdzie stał pomnik, zapalono świece. Przemawiała też wnuczka Nagya, Katalin Janosi, która nazwała miejsce po usuniętym monumencie „dołem grobowym pewnego marzenia”, „dołem grobowym możliwości wspólnego bytu narodowego, na który liczono w 1956 i 1989 r.”.
Do protestu wezwały lewicowa partia opozycyjna Koalicja Demokratyczna b. premiera Ferenca Gyurcsanya oraz Fundacja Imre Nagya, która oceniła, że usunięcie pomnika rani nie tylko pamięć o Nagyu i o innych męczennikach rewolucji 1956 r., ale też uczucia jej żyjących uczestników i rodzin bohaterów.
Plac Męczenników przylega do placu Kossutha, gdzie znajduje się parlament węgierski. Usunięty pomnik przedstawiał Nagya stojącego na mostku i spoglądającego w stronę parlamentu.
Autor projektu przebudowy placu Męczenników Tamas Wachsler powiadomił w piątek rano w oświadczeniu, że powołana w celu przebudowy placu spółka Steindl Imre Program zgodnie z decyzją rządu Węgier przystąpiła do wykonywania zadań, a pierwszym krokiem było wywiezienie pomnika Nagya w celu jego odrestaurowania przed ustawieniem w nowym miejscu.
W oświadczeniu podkreślono, że po uzgodnieniach z autorem, uzyskaniu odpowiednich zezwoleń oraz przygotowaniu terenu pomnik będzie można przenieść na plac Mari Jaszai i planuje się, że nastąpi to przed 16 czerwca 2019 r.
7 grudnia Komisja Pomników Narodowych o Szczególnym Znaczeniu wyraziła wstępną zgodę na przebudowę placu Męczenników i zrekonstruowanie tam wzniesionego w latach 30. i usuniętego w 1945 r. pomnika Męczenników Narodowych oraz przeniesienie pomnika Nagya na plac Mari Jaszai przy moście Małgorzaty.
Wachsler podkreślał wcześniej, że po rekonstrukcji pomnika Męczenników Narodowych na całym terenie placu Męczenników, który jest miejscem pamięci o szczególnym znaczeniu, zakończy się "leczenie ran po komunistycznym burzeniu pomników".
Pomnik Nagya stanął na placu Męczenników 6 czerwca 1996 r., w setną rocznicę urodzin polityka.
Pomnik Męczenników Narodowych, który ma zostać odtworzony w jego miejsce, został postawiony w latach 30., w okresie rządów Miklosa Horthyego, i usunięty w 1945 r. Upamiętniał ofiary czerwonego terroru z lat 1918-19.
Lewicowa opozycja zarzuca premierowi Viktorowi Orbanowi, że wymiana pomników jest elementem rewizjonizmu historycznego i próbą rehabilitacji Horthyego, który wprowadził Węgry do II wojny światowej po stronie nazistowskich Niemiec.
Powstanie węgierskie, nazywane również rewolucją węgierską, wybuchło 23 października 1956 r. Jego uczestnicy domagali się przywrócenia wolności słowa i innych swobód obywatelskich oraz pełnej niezależności od ZSRR. Nagy został premierem dzień po wybuchu powstania. W jego trakcie ogłosił m.in. wystąpienie Węgier z Układu Warszawskiego i anulował system jednopartyjny.
Rozpoczęta 4 listopada interwencja wojsk sowieckich w ciągu kilku tygodni krwawo stłumiła powstanie. Władzę na Węgrzech przejął wówczas marionetkowy rząd Janosa Kadara.
Nagy oraz były minister obrony Pal Maleter, a także pisarz i organizator strajków przeciwko rządowi Kadara, Miklos Gimes, zostali skazani na karę śmierci 15 czerwca 1958 r. Wszystkich trzech stracono dzień później. W październiku 2016 r. węgierski sąd najwyższy, Kuria, poświadczył nieważność wyroków, jakie przeciwko nim zapadły.
Z Budapesztu Małgorzata Wyrzykowska (PAP)
mw/ fit/ mc/
