Uroczystości w Gruzji upamiętniające św. Archimandrytę Grzegorza Peradze i gruzińskich oficerów kontraktowych Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej odbyły się 10 września w Bakurciche w Gruzji. Tego dnia nastąpiło uroczyste otwarcie Domu – Muzeum św. Grzegorza Peradze i odsłonięcie tablic pamiątkowych.
Organizatorami wydarzenia byli: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego i Infrastruktury Gruzji, Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Gruzji i Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego. Tablice zostały sfinansowane ze środków Programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Miejsca Pamięci Narodowej za Granicą”, a wykonane staraniem Fundacji Ochrony Wspólnego Dziedzictwa Kulturowego TERPA.
W latach 30. XX wieku św. Grzegorz Peradze (ur. 13.09.1899) był profesorem i kierownikiem Katedry Patrologii Wydziału Teologii Prawosławnej na Uniwersytecie Warszawskim (1933-1939), a także kapłanem Kolonii Gruzińskiej w Polsce. Jest autorem wielu prac naukowych w takich dziedzinach jak: historia gruzińskiego kościoła, literatura Gruzji, patrologia, monastycyzm gruziński. Św. Grzegorz Peradze zginął męczeńską śmiercią w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau 6 grudnia 1942 r. Archimandryta Grzegorz Peradze został zaliczony do grona świętych 19 grudnia 1995 r. na soborze Gruzińskiego Kościoła Prawosławnego jako kapłan – męczennik. Uroczystościom przewodniczył patriarcha Eliasz II. Kanonizację tę uznał Kościół prawosławny w Polsce.
Wśród licznych zajęć św. Archimandryta Grzegorz Peradze zajmował się również służbą duszpasterską w środowisku ponad stu gruzińskich oficerów kontraktowych, którzy po utracie niepodległości Gruzji w 1921 r. służyli w Wojsku Polskim.
W trakcie niemieckiego najazdu na Polskę we wrześniu 1939 r. gruzińscy oficerowie kontraktowi, ramię w ramię z Polakami, mężnie bronili swojej przybranej ojczyzny. Po ataku Armii Czerwonej na Polskę 17 września 1939 r. oddziały NKWD wyszukiwały według imiennych list żołnierzy narodowości gruzińskiej i rozstrzeliwały ich na miejscu. Oficerowie gruzińscy walczyli również w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie, w konspiracji i w Powstaniu Warszawskim. Wojnę przeżyło jedynie kilkunastu gruzińskich oficerów, działających w polskim ruchu oporu. Po wojnie pozostałych przy życiu nadal tropiły na terenie Polski specjalne grupy NKWD i UB. Jedynie kilku żołnierzom udało się przeżyć i uniknąć aresztowania.
Podczas uroczystości 10 września 2017 r. w cerkwi św. Jerzego w Bakurciche oraz w Domu – Muzeum odsłonięte zostały dwie tablice poświęcone św. Grzegorzowi Peradze (w tej świątyni został ochrzczony) i gruzińskim oficerom kontraktowym służącym w Wojsku Polskim.
W uroczystym wydarzeniu udział wzięli Prawosławny Metropolita Gori i Ateni, Minister Rozwoju Regionalnego i Infrastruktury Gruzji, Ambasador Rzeczypospolitej Polskiej w Tbilisi oraz przedstawiciele Polsko-Gruzińskiej Grupy Parlamentarnej, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego, Fundacji Ochrony Wspólnego Dziedzictwa Kulturowego TERPA oraz Gruzińsko-Polskiej Komisji Historyków powstałej w ramach projektu związanego z setną rocznicą uznania państwowości niepodległej Republiki Gruzińskiej przez II Rzeczpospolitą, której rocznica przypada 29 stycznia 2019 r.
W 2017 r. na terenie Gruzji Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP finansuje kolejny etap prac konserwatorskich w polskim kościele p.w. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Tbilisi oraz na cmentarzu w Batumi. Od 2008 r. prace związane z renowacją tbiliskiej świątyni oraz inwentaryzacją związanych z Polakami kościołów i cmentarzy, a także konserwacją grobów polskich na terenie Gruzji realizuje Fundacja Ochrony Wspólnego Dziedzictwa Kulturowego TERPA.
W 2017 r. rozpoczęta została także współpraca warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych oraz Narodowej Biblioteki Parlamentu Gruzji. Jej celem jest ratowanie malowideł ściennych w siedzibie dawnego Banku Szlacheckiego – obecnie zajmowanego przez najważniejszą gruzińską książnicę. Zaprojektował i wykonał je w latach 1913-1916 Henryk Hryniewski. Ten wybitny polski architekt i malarz, współzałożyciel Akademii Sztuk Pięknych w Tbilisi, padł ofiarą stalinowskich represji. Aresztowany w 1937 r., rok później został rozstrzelany.
oprac. Departament Dziedzictwa Kulturowego za Granica i Strat Wojennych MKiDN
abe/mjs
