Przekazano kolejne archiwalia legendarnego dowódcy batalionu "Zośka". Źródło: Archiwum Akt Nowych
Kolejne materiały archiwalne kpt. Ryszarda Białousa ps. Jerzy – dowódcy legendarnego powstańczego harcerskiego Batalionu AK „Zośka” - trafiły do zasobu Archiwum Akt Nowych. „Szczególnie ciekawa jest korespondencja” - powiedział PAP Mariusz Olczak, dyrektor AAN.
Jak zaznaczył w rozmowie z PAP dyrektor AAN, "ten zbiór przywiózł pan Gustavo Ortiz, który jest prawnukiem dowódcy Batalionu +Zośka+ Ryszarda Białousa". Mariusz Olczak przypomniał także, że "jest to dopływ do zespołu archiwalnego, który jest już w Archiwum Akt Nowych". "W przekazanym dzisiaj zbiorze jest korespondencja powojenna Ryszarda Białousa z żołnierzami Batalionu +Zośka+, a także z różnymi funkcyjnymi Polskich Sił Zbrojnych oraz władzami emigracyjnymi" - przekazał.
Mariusz Olczak wskazał także, że wśród przekazanych piątek archiwaliów jest m.in. "korespondencja z Tadeuszem Pełczyńskim, szefem sztabu Komendy Głównej Armii Krajowej, a także z Kazimierzem Sabbatem oraz innymi ministrami, którzy mieli kontakt z Ryszardem Białousem". Ponadto w zbiorze znalazły się również wspomnienia żołnierzy Batalionu "Zośka". "W rękopisie, spisane ołówkiem, są wspomnienia jednego z żołnierzy Armii Krajowej, którzy służył w Polskich Siłach Zbrojnych. Są więc znane w jednym egzemplarzu" – powiedział dyrektor AAN.
Jak zaznaczył w rozmowie z PAP dyrektor AAN, "ten zbiór przywiózł pan Gustavo Ortiz, który jest prawnukiem dowódcy Batalionu +Zośka+ Ryszarda Białousa". Mariusz Olczak przypomniał także, że "jest to dopływ do zespołu archiwalnego, który jest już w Archiwum Akt Nowych". "W przekazanym dzisiaj zbiorze jest korespondencja powojenna Ryszarda Białousa z żołnierzami Batalionu +Zośka+, a także z różnymi funkcyjnymi Polskich Sił Zbrojnych oraz władzami emigracyjnymi" - przekazał.
Wśród archiwaliów są ponadto kolędy. "Są one wydane w bardzo unikatowej ilości dwudziestu egzemplarzy i razem z grafikami jednego z naszych znanych grafików Jerzego Michalskiego" – przekazał Mariusz Olczak. Znalazły się także ekslibrisy rodziny Błońskich i Białousów zrobione także przez Michalskiego. "Są to typowe materiały, jakie występują w prywatnych spuściznach archiwalnych" – zaznaczył dyrektor archiwum.
"Szczególnie ciekawa jest treść zawarta w listach. Zawarte są w nich informacje, które dotyczą Powstania Warszawskiego i konspiracji, ale także o mówią o tym, jaki los był na emigracji poszczególnych żołnierzy i poszczególnych polskich jeńców, a także jakie decyzje podejmowali pod kątem osiedlenia się po wojnie na terenie Europy czy Stanów Zjednoczonych, Kanady, Ameryki Południowej" – powiedział PAP Mariusz Olczak. "Pada również kwestia powrotu do Polski niektórych z nich" - dodał.
Ryszard Białous (1914–1992)
"W dokumentach pojawiają się również kwestie bytowe związane z różnymi problemami. Żołnierze zwracali się do swojego dowódcy po radę, o pomoc" – wskazał rozmówca PAP. Podkreślił także, że "żołnierze chcieli utrzymać z nim kontakt, ponieważ więzy z okresu wojny były bardzo silne".
Ryszard Białous urodził się 4 kwietnia 1914 r. w Warszawie. Przed wybuchem II wojny światowej ukończył architekturę na Politechnice Warszawskiej oraz kurs Szkoły Podchorążych Rezerwy Saperów w Modlinie. Działał także w Związku Harcerstwa Polskiego.
Po wybuchu wojny, we wrześniu 1939 r., dowodził plutonem saperów w 8. Dywizji Piechoty, następnie wstąpił do Szarych Szeregów i do Służby Zwycięstwu Polski - Związku Walki Zbrojnej. Podczas okupacji niemieckiej w Warszawie działał w konspiracji tworząc m.in. Grupy Szturmowe w Szarych Szeregach. W okupowanej Warszawie uczestniczył w wielu zbrojnych akcjach dywersyjnych i sabotażowych, m.in. w słynnej akcji pod Arsenałem czy akcji o kryptonimie "Jula".
"Szczególnie ciekawa jest treść zawarta w listach. Zawarte są w nich informacje, które dotyczą Powstania Warszawskiego i konspiracji, ale także o mówią o tym, jaki los był na emigracji poszczególnych żołnierzy i poszczególnych polskich jeńców, a także jakie decyzje podejmowali pod kątem osiedlenia się po wojnie na terenie Europy czy Stanów Zjednoczonych, Kanady, Ameryki Południowej" – powiedział PAP Mariusz Olczak. "Pada również kwestia powrotu do Polski niektórych z nich" - dodał.
W Powstaniu Warszawskim kpt. Białous wraz z Batalionem "Zośka" - podporządkowanym elitarnej jednostce AK - Kedywowi, czyli Kierownictwu Dywersji Komendy Głównej AK - przeszedł szlak bojowy od Woli poprzez Starówkę do Czerniakowa; po drodze m.in. wyzwalając obóz "Gęsiówka". Ryszard Białous był także dowódcą Brygady Dywersyjnej "Broda 53". Za swoją walkę z okupantem został odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy oraz - trzykrotnie - Krzyżem Walecznych.
Po upadku powstania "Jerzy" trafił do obozów jenieckich w Niemczech. W kwietniu 1945 r. został uwolniony przez Brytyjczyków i przydzielony do słynnej 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej gen. Stanisława Sosabowskiego. Od marca 1947 do lutego 1948 r. był naczelnikiem ZHP poza granicami kraju. W lipcu 1948 r. wyemigrował wraz z rodziną do Argentyny, gdzie pracował jako architekt i urbanista. Zmarł 24 marca 1992 r. w Neuquen w Argentynie. (PAP)
Autorka: Anna Kruszyńska
akr/ dki/
