Źródło: www.commons.wikimedia.org
Tablicę pamiątkową, tzw. blue plaque, poświęconą Krystynie Skarbek (Christine Granville), polskiej agentce działającej w czasie II wojny światowej w brytyjskich służbach specjalnych, odsłonięto w środę w Londynie.
Tabliczka znajduje na fasadzie 1 Lexham Gardens Hotel w dzielnicy Kensington, gdzie od 1949 r. Skarbek mieszkała i gdzie w 1952 r. została zamordowana (wówczas hotel nosił nazwę Shelbourne Hotel).
Krystyna Skarbek była pierwszą agentką w brytyjskim wywiadzie i najdłużej służącą agentką brytyjską w czasie II wojny światowej. Urodzona w Warszawie w 1908 r., dołączyła do brytyjskiego wywiadu po niemieckiej inwazji na Polskę w 1939 r. Agent, który ją rekrutował, opisał Skarbek słowami: "Wielka polska patriotka, wytrawna narciarka i prawdziwa miłośniczka przygód".
W czasie wojny Skarbek działała na frontach: wschodnim, zachodnim i na Bliskim Wschodzie. Posługiwała się wieloma pseudonimami, chociaż już na początku wojny otrzymała brytyjski paszport na nazwisko Granville, o czym w późniejszym czasie pisała: "Chcę zachować nazwisko Granville, na które sobie zapracowałam i z którego jestem bardzo dumna". Jedną z jej najważniejszych misji było przedostanie się przez zaśnieżoną granicę polską w temperaturze -30 stopni i przemycenie mikrofilmu, który zawierał informacje na temat planów niemieckiej inwazji na Związek Sowiecki, a także oswobodzenie francuskich opozycjonistów z rąk Gestapo. Jak się uważa, Skarbek była inspiracją dla postaci Vesper Lynd, bohaterki pierwszej powieści Iana Fleminga o Jamesie Bondzie "Casino Royale".
"Christine Granville dzielnie służyła Wielkiej Brytanii w czasie II wojny światowej, wykazując się ogromnym sprytem. Mamy nadzieję, że tablica upamiętniająca pozwoli większemu gronu osób poznać jej niezwykłą historię i związek z Londynem" - powiedziała Anna Eavis, kurator generalny English Heritage, organizacji zajmującej się ochroną obiektów uznanych za dziedzictwo narodowe Anglii, w której kompetencji znajduje się przyznawanie "błękitnych tablic".
Clare Mulley, autorka biografii Skarbek "The Spy Who Loved", po polsku wydanej pod tytułem "Kobieta szpieg", powiedziała PAP, że jedną z przyczyn, dla których zajęła się tym tematem, jest to, iż w Wielkiej Brytanii jest duża świadomość roli Francji w II wojnie światowej, natomiast wiedza na temat Polski, innego kluczowego sojusznika, jest znacznie mniejsza. Drugim powodem jest jej wyjątkowa rola jako kobiety. „Zbyt często działaczki wojennej opozycji traktowane są w romantyczny sposób - są wychwalane za swoje piękno i odwagę, a za mało mówi się o ich prawdziwych osiągnięciach. Krystyna Skarbek była jednym z najzdolniejszych agentów specjalnych, zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn, którzy służyli w brytyjskim wywiadzie w czasie II wojnie światowej” - wyjaśniła Mulley.
„Wkład Krystyny Skarbek w wysiłek aliantów jest niezaprzeczalny i przypomina o bliskiej i niezwykle efektywnej współpracy polskich i brytyjskich służb wywiadowczych. W ramach Special Operations Executive (SOE), organizacji utworzonej w celu prowadzenia misji szpiegowskich, sabotażowych i zwiadowczych w okupowanej przez nazistów Europie, Krystyna Skarbek zdobywała niezwykle cenne informacje, takie jak kluczowe informacje o przygotowaniach nazistów do operacji Barbarossa, planowanej inwazji nazistowskich Niemiec na Związek Radziecki. Skarbek zaimponowała brytyjskiemu premierowi Winstonowi Churchillowi tak bardzo, że nazwał ją swoim +ulubionym szpiegiem+" - oświadczył Arkady Rzegocki, ambasador RP w Londynie.
"Błękitna tablica" upamiętniająca Skarbek jest jedną z najnowszych tablic English Heritage poświęconych agentkom specjalnym z czasów II wojny światowej. Inne wyróżnione w ten sposób kobiety to m.in. Violette Szabo i Noor Inayat Khan. Spośród ponad 950 "błękitnych tablic" znajdujących się w Londynie jedynie 14 proc. jest poświęcona kobietom.
Z Londynu Bartłomiej Niedziński (PAP)
bjn/ akl/
