Powstańcy śląscy w 1921 r. Źródło: Wikimedia Commons
Rok 2021 będzie w woj. śląskim Rokiem Stulecia Wybuchu III Powstania Śląskiego – zdecydowali w poniedziałek radni tamtejszego sejmiku. Jednocześnie, decyzją radnych, będzie to także Rok Górali.
Jak przypomniano w uzasadnieniu sejmikowej uchwały, Sejm RP 20 lipca 2018 r. ustanowił 2019 r. Rokiem Powstań Śląskich; z kolei Sejmik Woj. Śląskiego dwa kolejne lata 2019 i 2020 ogłaszał odpowiednio Rokiem Stulecia I i II Powstania Śląskiego.
„Wydarzenia 2019 r. stanowiły początek czteroletnich obchodów 100-lecia Powstań Śląskich, zwieńczonych setną rocznicą powrotu Górnego Śląska do Macierzy w 2022 r. W latach 2020-21 obchodzimy i będziemy obchodzić stulecie dwóch kolejnych Powstań Śląskich – tych, które doprowadziły do powrotu Górnego Śląska do Polski w 1922 r.” – wskazano.
I Powstanie Śląskie
„Intencją władz woj. śląskiego jest kontynuacj
II Powstanie Śląskie
a obchodów rocznicowych aż do 2022 r. Ma to wielkie symboliczne znaczenie dla podkreślenia ogólnonarodowego charakteru powstańczych rocznic i powrotu Górnego Śląska do Macierzy” – zaakcentowano w uzasadnieniu.
Trzecie Powstanie Śląskie, którego setna rocznica przypadnie w 2021 r., było ostatnim z trzech zbrojnych zrywów polskiej ludności na Śląsku. Jego efektem było przyznanie Polsce znacznie większej części Górnego Śląska, niż pierwotnie zamierzano. Powstanie wybuchło w nocy z 2 na 3 maja 1921 r., walki trwały dwa miesiące.
Rozpoczęcie powstania poprzedził plebiscyt, który odbył się 20 marca 1921 r. W głosowaniu dopuszczono udział osób, które wcześniej wyemigrowały ze Śląska. W tym celu z Niemiec przyjechało 182 tys. emigrantów, z Polski - 10 tys. Ostatecznie w plebiscycie wzięło udział ok. 97 proc. uprawnionych osób, z czego ok. 19 proc. stanowili wcześniejsi emigranci. Za przynależnością do Polski głosowała mniejszość - 40,3 proc. głosujących.
Komisja Plebiscytowa zdecydowała o przyznaniu prawie całego obszaru Niemcom - Polska miała otrzymać tylko powiaty pszczyński i rybnicki. Na tę wieść wcześniejsze pojedyncze strajki niezadowolonych z trudnych warunków materialnych i bezrobocia mieszkańców regionu przekształciły się 2 maja w strajk generalny, który objął 97 proc. zakładów pracy.
III Powstanie Śląskie
W nocy z 2 na 3 maja rozpoczęło się powstanie. Na jego czele stanął znany działacz społeczny, a wcześniej komisarz plebiscytowy, Wojciech Korfanty. Walki trwały dwa miesiące - powstańcy zdołali opanować prawie cały obszar plebiscytowy, później broniąc go przed siłami niemieckimi. Najpoważniejsze starcia miały miejsce w okolicach Góry św. Anny. W III Powstaniu Śląskim wzięło udział około 60 tys. Polaków - jak podają źródła 1218 spośród nich poległo, 794 odniosło rany.
W wyniku tego zrywu Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z obszaru plebiscytowego, czyli ponad 11 tys. km kw., zamieszkanego przez ponad 2 mln ludzi, do Polski przyłączono 29 proc. terenu i 46 proc. ludności.
W Polsce znalazły się m.in. Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta (obecny Chorzów), Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczyna. Podział był też korzystny dla Polski gospodarczo - na przyłączonym terenie znajdowały się 53 z 67 istniejących kopalni, 22 z 37 wielkich pieców oraz 9 z 14 stalowni.
Prof. Woźniczka: III powstanie śląskie było argumentem za nowym podziałem Górnego Śląska
Podczas poniedziałkowych obrad sesji sejmiku – poza tą uchwałą, a także budżetem na 2021 r. i prognozą finansową województwa do 2030 r. – radni zdecydowali m.in. o uchwaleniu 2021 r. Rokiem Górali. Jak wyjaśniono, chodzi m.in. o wsparcie rozwoju ruchu góralskiego, na rzecz którego działają liczne stowarzyszenia.
W poniedziałek przedstawiciele środowisk katolickich zrelacjonowali przed sejmikiem, w jaki sposób w regionie obchodzono w 2020 r. Rok Prymasa Stefana Wyszyńskiego (jest to także Rok św. Jana Sarkandra). Odznaką Honorową za Zasługi dla Woj. Śląskiego odznaczono obchodzącą w tym roku 100-lecie Górniczą Orkiestrę Dętą Bytom oraz związanego z Operą Śląską śpiewaka Juliusza Ursyna Niemcewicza.
Radni zdecydowali też ws. przyjęcia oświadczenia dotyczącego wsparcia branży turystycznej z terenu woj. śląskiego. Zgodnie z intencją władz regionu pomoc od województwa – łącznie 100 mln zł - otrzymają w przyszłym roku gminy utrzymujące się przede wszystkim z turystyki: w I kw. gminy górskie, w II kw. – gminy jurajskie.
Radni nie przyjęli zaproponowanego przez opozycję apelu ws. podjęcia działań przez zarząd woj. śląskiego i samorządową spółkę Koleje Śląskie zmierzających do wprowadzenia w 2021 r. specjalnej oferty dla honorowych krwiodawców - „Śląskiego biletu dla zasłużonych Honorowych Dawców Krwi”, uprawniającego do zniżki na połączenia kolejowe na terenie woj. śląskiego.
Odnosząc się m.in. do wyniku tego głosowania, a także składając przedświąteczne życzenia radny prof. Tadeusz Sławek (KO), filozof i językoznawca życzył, aby wspólnota tego samorządu była „nie tylko wspólnotą głosowania, ale też wcześniejszej rozmowy i wcześniejszego porozumienia”.
„Starajmy się zrobić przynajmniej wysiłek, abyśmy się wzajemnie zrozumieli, bo bez tego zrozumienia szybko pojawia się tendencja do obwiniania, pokazywania palcem, rzucania twardym słowem” – mówił prof. Sławek. „Starajmy się sobie pomóc, bo takie porozumienie jest matką dobrych czynów i dobrych słów” – podkreślił.(PAP)
autor: Mateusz Babak
mtb/ pat/
