Gabriel Narutowicz. Źródło: NAC
W 100. rocznicę zabójstwa pierwszego prezydenta Polski Gabriela Narutowicza w Sejmie odsłonięta została tablica upamiętniająca polityka. Idee, za które Narutowicz oddał życie, są dzisiaj powszechnie szanowane. Oby kolejne takie tablice nie były już potrzebne - mówili uczestnicy uroczystości.
Uroczystość odsłonięcia tablicy w sali imienia zamordowanego prezydenta w budynku G Sejmu odbyła się w piątek, w setną rocznicę zabójstwa Narutowicza. Został on zastrzelony 16 grudnia 1922 r. podczas zwiedzania wystawy malarstwa w warszawskiej Zachęcie przez malarza Eligiusza Niewiadomskiego, ideowo związanego z endecją.
Odsłonięta tablica to replika dawnej, która została umieszczona w Sejmie w latach 20. XX w. W piątkowej uroczystości udział wzięli wicemarszałkowie Sejmu - Małgorzata Kidawa-Błońska oraz Włodzimierz Czarzasty, a także szefowa Kancelarii Sejmu Agnieszka Kaczmarska. Obecni byli także inicjatorzy pomysłu przygotowania tablicy z Politechniki Gdańskiej, a także prof. Andrzej Friszke, specjalista w zakresie XX-wiecznej historii politycznej Polski.
Odsłonięta tablica to replika dawnej, która została umieszczona w Sejmie w latach 20. XX w.
Podczas uroczystości wicemarszałek Czarzasty odczytał uchwałę, którą w środę przyjął Sejm: "Sejm RP oddaje hołd prezydentowi Gabrielowi Narutowiczowi i czci jego pamięć, a jego tragiczną śmierć uznaje za uniwersalną przestrogę przed fatalnymi skutkami szerzenia w życiu publicznym nienawiści i pogardy oraz polityki nietolerancji i ksenofobii".
List od marszałek Sejmu Elżbiety Witek odczytała Małgorzata Kidawa-Błońska. "Sejm i Senat wybrały Narutowicza w piątym głosowaniu. Niestety część społeczeństwa nie potrafiła pogodzić się z werdyktem demokracji. Antagonizmy między partiami o różne wizje przyszłości Polski, jak również radykalizujące się poglądy nie sprzyjały wycieszeniu rozchwianych emocji. Na ulicach Warszawy prezydenta elekta zmierzającego do Sejmu na zaprzysiężenie ciskano kamieniami i śnieżnymi kulami. W galerii sztuki +Zachęta+ dopełnił się akt fanatycznej nienawiści. Idee demokracji i tolerancji, za które pierwszy prezydent Rzeczypospolitej złożył ofiarę życia, są dzisiaj powszechnie szanowane" - czytała Kidawa-Błońska.
Wicemarszałek Sejmu dodała, że pomysł przywrócenia tablicy w Sejmie powstał w Gdańsku. "To posłowie Małgorzata Chmiel i Piotr Adamowicz chodzili tutaj i wydeptywali drogę i przekonywali wszystkich, że to jest bardzo ważne. (...) Każda oddolna inicjatywa, która może znaleźć swoją realizację w Sejmie, jest bardzo ważna" - zaznaczyła.
Reprezentant absolwentów Politechniki Gdańskiej Marian Muczyński mówił, że jest z Gdańska, gdzie "w 2018 roku manifestacja ONR, w 2019 roku zabójstwo prezydenta Pawła Adamowicza". "Te fakty łączą się w całość. Postanowiliśmy z przyjaciółmi doprowadzić do odtworzenia w Sejmie tablicy poświęconej prezydentowi Narutowiczowi. Po trzech latach jest przełom, jest tablica (...) oby nie potrzeba było kolejnych takich tablic" - mówił.
Prof. Friszke podkreślił, że zabójstwo Narutowicza było spowodowane "zasadniczym sporem, kto ma prawo budować Polskę i wyłaniać jej najwyższe władze". "Czy tylko to ugrupowanie polityczne, które uważało się za tę najlepszą część polskości, czyli Narodowa Demokracja, czy wszyscy obywatele Rzeczypospolitej. Narutowicz został wybrany głosami lewicy, centrum i mniejszości narodowych. (...) Przeciwnicy Narutowicza i tego wyboru głosili, że mniejszości narodowe nie mają prawa wpływać na kształt Rzeczypospolitej i jej władz naczelnych" - mówił Friszke.
100 lat temu został zamordowany prezydent Gabriel Narutowicz
Jak przypomniał, Narutowicz był określany jako "ich prezydent", "żydowski prezydent", "zawada", czy "obraza narodu polskiego". "Ta zbrodnia miała niestety ciąg dalszy - ciąg dalszy w postaci przerażających pod względem moralnym akcji czczenia mordercy w wielu kościołach czy w postaci przemilczania przez prawicę jej odpowiedzialności za tą zbrodnię. Zbrodnia miała też te konsekwencje psychologiczno-społeczne w polskim życiu politycznym, że podzieliła tak, że właściwie nie można się było już porozumieć. (...) Można powiedzieć, że ten mord w gruncie rzeczy może ostatecznie przekreślił polską demokrację i polski parlamentaryzm" - ocenił.
Prof. Friszke mówił, że obecnie oskarżenia pod adresem przeciwników "przypominają ten tragiczny tydzień". "Oby to się nie powtórzyło. Z tym memento powinniśmy żyć, zwłaszcza w parlamencie, gdzie wszyscy posłowie wszystkich klubów odpowiedzialni są za przyszłość Polski" - wezwał.
Na zakończenie uroczystości pod tablicą Kidawa-Błońska, Czarzasty, Kaczmarska oraz Muczyński złożyli kwiaty.
9 grudnia 1922 roku, po wielu turach nierozstrzygniętych głosowań w Zgromadzeniu Narodowym, Narutowicz został wybrany na pierwszego prezydenta RP głosami centrum, partii chłopskich, lewicy oraz mniejszości narodowych. Wywołało to ostre protesty środowisk prawicowych, które rozpętały napastliwą kampanię prasową wymierzoną w prezydenta-elekta oraz demonstracje podważające jego wybór, określany mianem zdrady narodowej.
16 grudnia 1922 roku Narutowicz podczas wizyty w warszawskiej Zachęcie został zastrzelony przez malarza Eligiusza Niewiadomskiego. Mord w warszawskiej „Zachęcie” wywołał szok polskiej opinii społecznych i postawił pod znakiem zapytania funkcjonowanie systemu politycznego II Rzeczypospolitej.
"Sejm RP oddaje hołd prezydentowi Gabrielowi Narutowiczowi i czci jego pamięć, a jego tragiczną śmierć uznaje za uniwersalną przestrogę przed fatalnymi skutkami szerzenia w życiu publicznym nienawiści i pogardy oraz polityki nietolerancji i ksenofobii".
Narutowicz urodził się 17 marca 1865 roku w Telszach na Litwie w rodzinie ziemiańskiej. Studiował na Politechnice w Petersburgu, a następnie w Szwajcarii, gdzie zaangażował się w pomoc Polakom prześladowanym przez władze carskie. Objęty nakazem aresztowania na terenie kraju, przyjął obywatelstwo Szwajcarii, gdzie przebywał aż do odzyskania niepodległości przez Polskę.
Jako inżynier, projektował i prowadził budowę wielu hydroelektrowni w Europie Zachodniej; zasłynął także jako pionier elektryfikacji Szwajcarii. Równolegle rozwijał karierę akademicką, był także prezesem Polskiego Komitetu Społecznego w Zurychu. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę na zaproszenie rządu Narutowicz powrócił do Kraju, by objąć stanowisko ministra robót publicznych, a następnie ministra spraw zagranicznych.(PAP)
autor: Mikołaj Małecki
mml/ itm/
