Strajk rolników w siedzibie b. WRZZ (Wojewódzka Rada Związków Zawodowych). Rzeszów, styczeń 1981 r. Fot. PAP/J. Ochoński
Pokaz filmu dokumentalnego i debata – to główne punkty programu wojewódzkich obchodów 42. rocznicy podpisania porozumień rzeszowsko-ustrzyckich, które odbędą się 20 lutego w Rzeszowie.
Obchody organizują Urząd Wojewódzki w Rzeszowie oraz rzeszowski oddział Instytutu Pamięci Narodowej. Uroczystości rozpoczną się o godz. 13. w kinie Zorza od pokazu filmu dokumentalno-fabularnego pt. „Chłopski bunt 81” produkcji Telewizji Rzeszów.
Film jest opowieścią o wydarzeniach, które rozegrały się w dwóch miejscach: Rzeszowie i Ustrzykach Dolnych. Narratorem, który przeprowadza widza od 29 grudnia 1980 do 20 stycznia 1981 roku, jest historyk z rzeszowskiego oddziału IPN dr Marcin Bukała. W filmie są też fabularyzowane sceny, które powstały z udziałem aktorów oraz rekonstrukcje wydarzeń z 1981 roku.
Prezydent: porozumienia rzeszowsko-ustrzyckie jednym z najważniejszych wydarzeń rewolucji „Solidarności”
Po projekcji rozpocznie się debata z udziałem dr. hab. Dariusza Iwaneczki, dyrektora IPN w Rzeszowie, dr. Marcina Bukały, ks. prałata Stanisława Słowika, byłego dyrektora Caritas Diecezji Rzeszowskiej, Henryka Cząstki, działacza „Solidarności” Rolników Indywidualnych.
Porozumienia rzeszowsko-ustrzyckie zakończyły najdłuższy strajk okupacyjny w PRL-u, jeden z największych strajków chłopskich w historii. Protest rozpoczęła 29 grudnia 1980 roku okupacja budynku Urzędu Miasta i Gminy w Ustrzykach Dolnych. Kilka dni później strajk ustrzycki poparli robotnicy okupujący budynek Wojewódzkiej Rady Związków Zawodowych w Rzeszowie. Tak narodził się półtoramiesięczny wspólny protest robotniczo-chłopski. Negocjacje ze stroną rządową trwały kilka tygodni. Strajkujących wspierała „Solidarność” oraz duchowieństwo z ówczesnym ordynariuszem przemyskim ks. abp Ignacym Tokarczukiem. Porozumienie w Rzeszowie podpisano 19 lutego, 40 minut po północy. Dzień później zawarto porozumienie w Ustrzykach Dolnych.
Porozumienia Rzeszowsko-Ustrzyckie były czwartymi i ostatnimi, po szczecińskich, gdańskich i jastrzębskich, jakie komunistyczne władze podpisały z niezależnymi przedstawicielami społeczeństwa polskiego. Rolnicy wywalczyli m.in. gwarancje nienaruszalności chłopskiej własności wraz z prawem do dziedziczenia, zrównanie w prawach rolników indywidualnych z rolnictwem państwowym i spółdzielczym, zniesienie ograniczeń w obrocie gruntami rolnymi.
Władze PRL zgodziły się również na postulaty światopoglądowe, które dotyczyły swobody w budownictwie sakralnym oraz dostępu do praktyk religijnych na koloniach dla dzieci, w więzieniach i wojsku. W porozumieniach mówiono też o rozbudowie sieci szkół i przedszkoli oraz zmniejszeniu sprzedaży alkoholu na wsi. Rolnicy nie dostali jednak zgody na rejestrację ich związku zawodowego. Ten postulat został zrealizowany dopiero w maju 1981 roku, m.in. dzięki zabiegom ówczesnego prymasa Polski kardynała Stefana Wyszyńskiego. (PAP)
autorka: Agnieszka Lipska
al/ akub/
