Synagoga Nożyków w Warszawie. PAP/Radek Pietruszka
Zakończył się trwający od kilku miesięcy remont elewacji frontowej synagogi Nożyków przy ul. Twardej 6. To jedyna w stolicy, działająca przedwojenna bożnica. Prace dofinansowało miasto kwotą niemal 370 tys. zł.
Stołeczny konserwator zabytków przekazał, że fasada, łącząca wpływy neoromańskie i mauretańskie, była w bardzo złym stanie. „Plecionki, roślinne fryzy, kapitele pilastrów, dekoracyjne gzymsy i opaski okiennie były mocno zniszczone i dosłownie odpadały. Sztukaterie wymagały pilnych napraw, część z nich należało całkowicie odtworzyć” - dodał.
Konserwację przeszła frontowa fasada a także medalion z gwiazdą Dawida umieszczony w centralnym punkcie elewacji, który został dodany w okresie powojennym zastępując znajdujące się tu kiedyś okno. „Decyzja o nowym elemencie sztukatorskim z symbolem religijnym wiązała się najprawdopodobniej z tym, że w czasie wojny z dachu synagogi zdemontowano metalowy detal identyfikujący funkcję budynku” - wyjaśnił konserwator.
Jedną z kwestii wymagających doprecyzowania była kolorystyka farb użytych do malowania elewacji. Obiekt był już wielokrotnie remontowany i przemalowywany, więc ustalenie pierwotnego koloru wymagało pogłębionych badań i analiz dostępnych archiwaliów. Ostatecznie ustalono, że oryginalna kolorystyka była zbliżona do tej, jaką zastosowano podczas poprzedniego remontu.
Ambasada Niemiec wesprze renowację synagogi Nożyków w Warszawie
Równolegle z pracami przy elewacji inwestor zdecydował się przeprowadzić konserwację i częściową rekonstrukcję elementów blacharskich wieńczących elewację frontową, czyli dwóch waz oraz sterczyny (pionowy element dekoracyjny w postaci smukłej kamiennej wieżyczki, zakończonej od góry iglicą). „Ze względu na brak należytych wzmocnień, elementy dosłownie zapadły się pod własnym ciężarem. Doprowadziło to do bardzo dużego ich odkształcenia. Dodatkowo, kuliste wazy na skutek powojennych ingerencji utraciły oryginalną formę, bowiem górną półkulę wymieniono na element wklęsły” - przekazał konserwator.
Podczas prac konserwatorzy naprawili i wzmocnili zachowane elementy waz odtwarzając ich górne części według historycznego wzoru. Niestety, nie udało się uratować sterczyny, która uległa zbyt silnemu uszkodzeniu. W związku z tym pojęto decyzję o jej wiernym odtworzeniu wraz z brakującymi elementami, czyli kuli zdobionej plecionką i gwiazdą Dawida. Dekoracje wieńczące budynek udało się zrekonstruować na podstawie zdjęć.
W 2025 roku właściciel obiektu, Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie, planuje kontynuację prac przy pozostałych elewacjach.
Synagoga przy ul. Twardej 6 jest jedyną zachowaną i obecnie działającą z przedwojennych warszawskich synagog. Powstała w latach 1898-1902 z fundacji małżeństwa Rywki i Zalmana Nożyków, mieszkających przy pobliskiej ul. Próżnej.
W 1940 r. została zamknięta i zdewastowana przez hitlerowców. Służyła za stajnie dla koni i magazyn paszy. Po utworzeniu getta synagoga ponownie pełniła funkcję religijną do czasu likwidacji tzw. małego getta w lipcu 1942 r. Budynek przetrwał wojnę znacznie uszkodzony w czasie walk Powstania Warszawskiego.
Po wojnie został naprawiony i od 1951 r. funkcjonował jako synagoga do czasu ponownego zamknięcia w 1968 r. W latach 1977-1983 budynek przeszedł gruntowny remont, podczas którego od strony wschodniej dobudowano aneks pełniący funkcje biurowe. Prace prowadził warszawski oddział Pracowni Konserwacji Zabytków pod nadzorem Hanny Szczepanowskiej i Ewy Dziedzic. Synagoga działa ponownie od 1983 r.(PAP)
mas/ dki/
