09.12.2010. Katowice (PAP) - 10 grudnia mija 45. rocznica śmierci wieloletniego wojewody śląskiego Michała Grażyńskiego. To jeden z najbardziej znanych działaczy okresu międzywojennego na Śląsku - obok swojego antagonisty Wojciecha Korfantego. Obaj byli politykami wielkiego formatu.
Grażyński uchodzi jednak za postać kontrowersyjną. "Na negatywną ocenę Michała Grażyńskiego miały wpływ dwie sprawy. Po pierwsze konflikt z Korfantym, zarówno na płaszczyźnie osobistej, jak i politycznej. Ci, którzy lubią Korfantego, pamiętają to Grażyńskiemu. Po drugie Grażyński był bardzo skutecznym politykiem sanacyjnym i jako taki był niekorzystnie przedstawiany przez powojenną, komunistyczną propagandę" - powiedział PAP prof. Zygmunt Woźniczka z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
Grażyński - choć kojarzony jednoznacznie ze Śląskiem, był człowiekiem spoza tego regionu. Urodził się 12 maja 1890 r. w miejscowości Gdów, w ówczesnym powiecie myślenickim, w niezbyt zamożnej, wielodzietnej rodzinie nauczycielskiej pochodzenia chłopskiego. Rodzina nosiła nazwisko Kurzydło, jednak rodzice zmienili je na Grażyński - od tytułu poematu "Grażyna" Mickiewicza, by podkreślić swoją polskość.
W 1913 r. Grażyński rozpoczął pracę jako nauczyciel w gimnazjum w Stanisławowie. Wkrótce po wybuchu I wojny światowej został zmobilizowany do wojska austro - węgierskiego. Ranny w 1915 r. walkach na froncie rosyjskim, resztę wojny spędził w służbie garnizonowej w Krakowie.
W 1918 r. wstąpił do Wojska Polskiego i służył w pionie wywiadowczo - propagandowym. Był zaangażowany w przygotowania do plebiscytu na Spiszu i Orawie, a następnie w przygotowania do plebiscytu na Górnym Śląsku, jako członek Polskiej Organizacji Wojskowej. Uczestniczył, jako zastępca szefa sztabu Dowództwa Ochrony Plebiscytu w II powstaniu śląskim i jako szef sztabu grupy "Wschód" w III powstaniu śląskim. Był uznawany za jednego z przywódców powstania, dążących do rozstrzygnięć militarnych i do walki do ostatecznego zwycięstwa, inspirujących się działalnością Józefa Piłsudskiego.
Był posądzany o udział w kręgu osób, które zamierzały dokonać puczu w ostatnich dniach III powstania. Wydarzenia te zapoczątkowały wieloletni polityczny i osobisty konflikt z dyktatorem III powstania Wojciechem Korfantym. Po powstaniu Grażyński wrócił do pracy naukowej w Uniwersytecie Jagiellońskim, zrobił drugi doktorat. Związał się z lewicowym skrzydłem sanacji.
Po przewrocie majowym został z polecenia Józefa Piłsudskiego wojewodą śląskim. Wspierał rozwój szkolnictwa - za jego sprawą powstały m.in. Śląskie Techniczne Zakłady Naukowe - namiastka politechniki. Dążył do ograniczenia wpływów znaczącej wówczas mniejszości niemieckiej w województwie. Wspierał także budowę Muzeum Śląskiego, gmachu Urzędu Wojewódzkiego, wspierał teatr, Polskie Radio w Katowicach oraz nowoczesne budownictwo w śródmieściu Katowic.
"Był bardzo skutecznym politykiem, prowadził na Śląsku przemyślaną politykę polonizacji w okresie międzywojennym. To był gospodarz pełną gębą. Był zdecydowanie antyniemiecki - odsuwał Niemców od stanowisk, promując w ich miejsce Polaków, dbając o polską rację stanu. Współtworzył siłę śląskiej gospodarki, choć jednocześnie przyczyniał się do drenażu gospodarczego tej ziemi" - podkreślił prof. Woźniczka.
Grażyńskiego i Korfantego dzielił też stosunek do przedwojennej autonomii województwa śląskiego. "Korfanty ją popierał, był za Śląskiem wielokulturowym. Grażyński ją marginalizował, widząc Śląsk jako ziemię zdecydowanie polską" - dodał Woźniczka. Grażyński był też zaangażowanym działaczem Związku Harcerstwa Polskiego - przewodniczącym oddziału śląskiego, a w latach 1931 - 1939 - przewodniczącym ZHP. Przewodniczył też Biuru Skautów Słowiańskich.
Po wybuchu wojny, w pierwszych dniach września 1939 r. został mianowany ministrem ds. propagandy, jednak w praktyce nie wykonywał tej funkcji. 17 września wraz z rządem opuścił Polskę. W 1940 r. z powodu swojej działalności sanacyjnej został przez nowy rząd RP pozbawiony funkcji przewodniczącego ZHP i zesłany na wyspę u wybrzeży Szkocji, gdzie w obozie karnym Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie przetrzymywano przeciwników rządu.
W latach 1943-45 ponownie pełnił służbę w Wojsku Polskim, awansując do stopnia podpułkownika. Po wojnie mieszkał w Anglii. W latach 1946 - 1960 był przewodniczącym ZHP poza granicami kraju. Zginął 10 grudnia 1965 r. pod kołami samochodu. Jest pochowany w Londynie na Putney Vale Cemetery wraz z żoną Heleną, instruktorką harcerską.
Anna Gumułka (PAP)
lun/ abe/
Grażyński - choć kojarzony jednoznacznie ze Śląskiem, był człowiekiem spoza tego regionu. Urodził się 12 maja 1890 r. w miejscowości Gdów, w ówczesnym powiecie myślenickim, w niezbyt zamożnej, wielodzietnej rodzinie nauczycielskiej pochodzenia chłopskiego. Rodzina nosiła nazwisko Kurzydło, jednak rodzice zmienili je na Grażyński - od tytułu poematu "Grażyna" Mickiewicza, by podkreślić swoją polskość.
W 1913 r. Grażyński rozpoczął pracę jako nauczyciel w gimnazjum w Stanisławowie. Wkrótce po wybuchu I wojny światowej został zmobilizowany do wojska austro - węgierskiego. Ranny w 1915 r. walkach na froncie rosyjskim, resztę wojny spędził w służbie garnizonowej w Krakowie.
W 1918 r. wstąpił do Wojska Polskiego i służył w pionie wywiadowczo - propagandowym. Był zaangażowany w przygotowania do plebiscytu na Spiszu i Orawie, a następnie w przygotowania do plebiscytu na Górnym Śląsku, jako członek Polskiej Organizacji Wojskowej. Uczestniczył, jako zastępca szefa sztabu Dowództwa Ochrony Plebiscytu w II powstaniu śląskim i jako szef sztabu grupy "Wschód" w III powstaniu śląskim. Był uznawany za jednego z przywódców powstania, dążących do rozstrzygnięć militarnych i do walki do ostatecznego zwycięstwa, inspirujących się działalnością Józefa Piłsudskiego.
Był posądzany o udział w kręgu osób, które zamierzały dokonać puczu w ostatnich dniach III powstania. Wydarzenia te zapoczątkowały wieloletni polityczny i osobisty konflikt z dyktatorem III powstania Wojciechem Korfantym. Po powstaniu Grażyński wrócił do pracy naukowej w Uniwersytecie Jagiellońskim, zrobił drugi doktorat. Związał się z lewicowym skrzydłem sanacji.
Po przewrocie majowym został z polecenia Józefa Piłsudskiego wojewodą śląskim. Wspierał rozwój szkolnictwa - za jego sprawą powstały m.in. Śląskie Techniczne Zakłady Naukowe - namiastka politechniki. Dążył do ograniczenia wpływów znaczącej wówczas mniejszości niemieckiej w województwie. Wspierał także budowę Muzeum Śląskiego, gmachu Urzędu Wojewódzkiego, wspierał teatr, Polskie Radio w Katowicach oraz nowoczesne budownictwo w śródmieściu Katowic.
"Był bardzo skutecznym politykiem, prowadził na Śląsku przemyślaną politykę polonizacji w okresie międzywojennym. To był gospodarz pełną gębą. Był zdecydowanie antyniemiecki - odsuwał Niemców od stanowisk, promując w ich miejsce Polaków, dbając o polską rację stanu. Współtworzył siłę śląskiej gospodarki, choć jednocześnie przyczyniał się do drenażu gospodarczego tej ziemi" - podkreślił prof. Woźniczka.
Grażyńskiego i Korfantego dzielił też stosunek do przedwojennej autonomii województwa śląskiego. "Korfanty ją popierał, był za Śląskiem wielokulturowym. Grażyński ją marginalizował, widząc Śląsk jako ziemię zdecydowanie polską" - dodał Woźniczka. Grażyński był też zaangażowanym działaczem Związku Harcerstwa Polskiego - przewodniczącym oddziału śląskiego, a w latach 1931 - 1939 - przewodniczącym ZHP. Przewodniczył też Biuru Skautów Słowiańskich.
Po wybuchu wojny, w pierwszych dniach września 1939 r. został mianowany ministrem ds. propagandy, jednak w praktyce nie wykonywał tej funkcji. 17 września wraz z rządem opuścił Polskę. W 1940 r. z powodu swojej działalności sanacyjnej został przez nowy rząd RP pozbawiony funkcji przewodniczącego ZHP i zesłany na wyspę u wybrzeży Szkocji, gdzie w obozie karnym Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie przetrzymywano przeciwników rządu.
W latach 1943-45 ponownie pełnił służbę w Wojsku Polskim, awansując do stopnia podpułkownika. Po wojnie mieszkał w Anglii. W latach 1946 - 1960 był przewodniczącym ZHP poza granicami kraju. Zginął 10 grudnia 1965 r. pod kołami samochodu. Jest pochowany w Londynie na Putney Vale Cemetery wraz z żoną Heleną, instruktorką harcerską.
Anna Gumułka (PAP)
lun/ abe/
