Kadr z filmu „Z wycieczki Stowarzyszenia Weteranów do Polski”, 1927 r. Źródło: Archiwum IPN
Archiwum IPN pozyskało z USA film dokumentalny z 1927 r., który opowiada o wizycie w Polsce weteranów słynnej Błękitnej Armii gen. Józefa Hallera. To unikatowe dzieło, przedstawia Polskę zaledwie dziewięć lat po odzyskaniu niepodległości - podkreślają archiwiści.
"Film jest zapisem odwiedzin Ojczyzny przez kombatantów, ochotników amerykańskiej Polonii do tzw. Błękitnej Armii gen. Józefa Hallera, sformowanej we Francji w 1917 r. Na taśmie filmowej 35 mm możemy zobaczyć unikatowe obrazy miast Polski" - podał Instytut.
Według archiwistów operator kamery uwiecznił m.in. generałów Józefa Hallera i Mariusza Zaruskiego, działaczy Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce (SWAP), m.in. dr. Teofila Starzyńskiego i Agnieszkę Wisłę, a także - jak czytamy w komunikacie IPN - pokazy zręcznościowe żołnierzy 15 Pułku Ułanów i 7 Pułku Strzelców Konnych na Polach Grunwaldzkich w Poznaniu oraz paradę 13 Dywizji Piechoty w Równem na Wołyniu.
"Film pt. +Z wycieczki Stowarzyszenia Weteranów do Polski+ został wykonany przez anonimowego operatora prawdopodobnie na zlecenie SWAP. Nie znamy daty premiery filmu" - dodali archiwiści IPN.
Dokument o wizycie "hallerczyków" w Polsce powstał z porwanych fragmentów taśmy światłoczułej, które odnaleziono w archiwum Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce. Następnie je połączono i przegrano na nośnik cyfrowy formatu DVD. 17 listopada 2011 r. był pokazany w Konsulacie RP w Nowym Jorku.
Po siedmiu latach kopia filmu trafiła do Polski na podstawie umowy podpisanej pomiędzy SWAP a Archiwum IPN. Konserwację i renowację filmu przeprowadzono w pracowniach Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego przy współpracy pracowników IPN.
Premiera zrekonstruowanego filmu planowana jest na grudzień br.
Armia Polska we Francji (od koloru mundurów zwana Błękitna Armią) powstała z inicjatywy Romana Dmowskiego i kierowanego przez niego Komitetu Narodowego Polskiego. Dekret o jej utworzeniu wydał 4 czerwca 1917 r. prezydent Francji Raymond Poincare.
Główny trzon Błękitnej Armii stanowili Polacy z Francji i USA oraz byli polscy jeńcy wojenni z armii zaborczych. W ocenie Teofila Lachowicza, opiekuna archiwum Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, wstąpiło do niej ponad 20 tys. polskich ochotników z Ameryki, dzięki czemu w ogóle mogła ona powstać. Pierwsza grupa polskich żołnierzy dotarła transportem przez Ocean Atlantycki do Francji pod koniec grudnia 1917 r. (PAP)
nno/ pat/
