Czworo byłych więźniów: Batszewa Dagan, Elza Baker, Marian Turski oraz Stanisław Zalewski, wygłoszą główne przemówienia podczas poniedziałkowej uroczystości 75. rocznicy wyzwolenia niemieckiego obozu Auschwitz.
Ceremonia odbędzie się w namiocie przy bramie głównej byłego obozu Auschwitz II-Birkenau. Zgromadzi ok. 200 byłych więźniów, 60 delegacji państw i organizacji międzynarodowych. Gości przywita prezydent RP Andrzej Duda, który objął uroczystości patronatem.
Żydówka Batszewa Dagan urodziła się w 1925 r. w Łodzi jako Izabella Rubinstein. Po wkroczeniu Niemców rodzina uciekła do Radomia. Tam trafili do getta, w którym kobieta związała się z tajną organizacją młodzieżową Haszomer Hacair. Z jej ramienia jeździła do getta warszawskiego, skąd szmuglowała do Radomia gazetkę "Pod Prąd".
W 1942 r. uciekła z getta i dzięki fałszywym dokumentom przedostała się na teren Niemiec. Po kilku miesiącach została aresztowana i wysłana do Auschwitz. Przebywała tam do początku 1945 r., kiedy wraz z innymi więźniarkami została ewakuowana do Ravensbrueck, a później do Malchow. 2 maja 1945 r. została wyzwolona przez armię brytyjską.
Krótko po wojnie przeniosła się do Palestyny, gdzie wraz z mężem Paulem przyjęła nazwisko Dagan. Pracowała jako przedszkolanka, a następnie jako psycholog i wykładowca w seminarium nauczycielskim. Jej osiągnięciem jest stworzenie filozofii i unikalnej metody psychologiczno-pedagogicznej pomagającej przekazywać dzieciom i młodzieży wiedzę o Szoah. Jest autorką wielu publikacji dla dzieci i młodzieży wykorzystywanych w nauczaniu o Holokauście.
Sinti Elza Baker urodziła się w 1935 r. w Hamburgu. Po urodzeniu została adoptowana przez Augustę i Emila Matulatów. Jej biologiczna matka została sklasyfikowana przez nazistów jako "Cyganka".
W marcu 1943 r. została zabrana przez gestapo. Miała zostać przewieziona do Auschwitz, ale jej przybrany ojciec zdołał ją uwolnić. W kwietniu 1944 r. ponownie została zabrana i wysłana do Auschwitz. Spotkała tam czwórkę swoich biologicznych braci i sióstr. Przeżyła w obozie dzięki Romce Wandzie Fischer. 2 sierpnia 1944 r. z jedną z sióstr trafiła do KL Ravensbrueck.
Przybrany ojciec Elzy nieustannie próbował ją uwolnić. W końcu pozwolono mu zabrać dziewczynkę z obozu we wrześniu 1944 r. W 1963 r. wyemigrowała do Wielkiej Brytanii.
Marian Turski urodził się 26 czerwca 1926 w Druskiennikach w rodzinie polskich Żydów jako Mosze Turbowicz. Po wybuchu wojny wraz z rodziną znalazł się w getcie łódzkim. Członkowie jego rodziny zostali wywiezieni do Auschwitz. Mariana Turskiego w pewnym stopniu chronili przyjaciele z podziemnej organizacji "Lewica związkowa", do której należał. Został deportowany dopiero w sierpniu 1944 r. jednym z ostatnich transportów do Auschwitz z łódzkiego getta.
W styczniu 1945 r. Marian Turski przeżył marsz śmierci do Buchenwaldu, a w kwietniu, gdy do obozu zbliżały się wojska amerykańskie, drugi marsz do Theresienstadt. Tam właśnie, chory na tyfus, doczekał wyzwolenia przez Rosjan.
Po zakończeniu wojny Turski zamieszkał w Warszawie. Od 1945 r. działał w młodzieżowej organizacji PPR, a następnie pracował w wydziale prasy PZPR. Od 1958 r. kierował działem historycznym tygodnika "Polityka".
Marian Turski działa m.in. w Żydowskim Instytucie Historycznym, Stowarzyszeniu Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II wojnie światowej oraz Międzynarodowej Radzie Oświęcimskiej. W 1997 r. Marian Turski został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, w 2007 r. otrzymał Krzyż Zasługi I Klasy Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec za zasługi na rzecz stosunków polsko-niemieckich.
Polak Stanisław Zalewski urodził się 1 października 1925 r. w Suchej Woli. Przed wybuchem wojny mieszkał na warszawskiej Pradze. W 1940 r. rozpoczął pracę w warsztacie samochodowym. Związał się z ruchem oporu. 13 września 1943 r. za to aresztowany przez Niemców. Był przesłuchiwany przez gestapo w Alei Szucha. Trafił do więzienia na Pawiaku.
5 października 1943 r. został przewieziony do niemieckiego obozu Auschwitz-Birkenau. 6 listopada 1943 r. został przewieziony do Mauthausen. Tam trafił do komanda Gusen, gdzie doczekał wyzwolenia. Do Polski powrócił w lipcu 1945 r. Na wojnie stracił matkę i najstarszego brata.
Po wojnie ukończył wieczorowo szkołę inżynierską w Warszawie. Działa w Stowarzyszeniu byłych Więźniów Obozów Koncentracyjnych Mauthausen-Gusen. Jest prezesem Polskiego Związku Byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych.
27 stycznia przypada Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu. (PAP)
autorzy: Marek Szafrański, Nadia Senkowska
szf/ nak/ dki/
