Elżbieta Zawacka. Okładka książki Katarzyny Minczykowskiej pt. "Elżbieta Zawacka. +Zelma+, +Sulica+, +Zo+"
Imię gen. Elżbiety Zawackiej, legendarnej kurierki AK i jedynej kobiety "cichociemnej", będzie nosił most drogowy przez Wisłę w Toruniu, który ma zostać otwarty 1 grudnia – zdecydowali w czwartek radni miasta.
"Pani gen. Elżbieta Zawacka jest w naszym mieście postacią symboliczną, wręcz pomnikową. To osoba, która pokazała, jak walczyć o niepodległość Polski, jak we właściwy sposób pojmować patriotyzm, jak do ostatniej chwili prawie stuletniego życia powinno pomagać się innym i współpracować z innymi" - powiedział prezydent Torunia Michał Zaleski.
Elżbieta Zawacka urodziła się 19 marca 1909 r. w Toruniu. Po ukończeniu studiów poświęciła się pracy pedagogicznej w szkołach, jednocześnie działając na rzecz Przysposobienia Wojskowego Kobiet; była komendantką Regionu Śląskiego.
Wzięła udział w kampanii wrześniowej, a następnie w pierwszych zalążkach konspiracji na Śląsku. Początkowo w Służbie Zwycięstwu Polski, następnie Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. Do końca 1940 r. kierowała łącznością Okręgu Śląskiego ZWZ, by wkrótce trafić do służby kurierskiej.
"Pani gen. Elżbieta Zawacka jest w naszym mieście postacią symboliczną, wręcz pomnikową. To osoba, która pokazała, jak walczyć o niepodległość Polski, jak we właściwy sposób pojmować patriotyzm, jak do ostatniej chwili prawie stuletniego życia powinno pomagać się innym i współpracować z innymi" - powiedział prezydent Torunia Michał Zaleski.
Znana w konspiracji pod pseudonimem "Zo" wielokrotnie nielegalnie przekraczała granice przenosząc wiadomości i meldunki. Szkoliła też innych kurierów. Pełniła funkcję zastępcy szefa "Zagrody" - Działu Łączności zagranicznej Oddziału V Sztabu Komendy Głównej AK. Jej najsłynniejszy rajd wiódł poprzez Niemcy, Austrię, Francję i Hiszpanię do Anglii. Na własną prośbę powróciła do okupowanego kraju, skacząc ze spadochronem 10 września 1943 r. Pracowała w szefostwie Wojskowej Służby Kobiet KG AK.
Po zakończeniu wojny włączyła się w struktury konspiracji antykomunistycznej w ramach organizacji Wolność i Niezawisłość. Powróciła także do pracy pedagogicznej - ukończyła studium pedagogiki społecznej i rozpoczęła pracę doktorską.
W 1951 r. została aresztowana przez Urząd Bezpieczeństwa i była więziona do 1955 r. Później powróciła do pracy naukowej i pedagogicznej. W 1965 r. uzyskała doktorat, a w 1972 r. habilitację i wróciła do rodzinnego Torunia, gdzie podjęła pracę na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Instytucie Pedagogiki i Psychologii.
Elżbieta Zawacka już wówczas gromadziła materiały do dziejów Armii Krajowej, działała w środowisku kombatantów AK. Na skutek represji SB, dzięki którym m.in. zlikwidowano kierowany przez nią Zakład Andragogiki, odeszła przedwcześnie z pracy na uniwersytecie.
Jej dziełem jest powołanie do życia Fundacji Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej i Wojskowej Służby Kobiet w Toruniu. Fundacja gromadzi dokumenty i relacje, ale także organizuje konferencje, zjazdy naukowe i wydaje liczne publikacje dokumentujące udział Pomorza w walce o niepodległość.
W 1992 r. została honorową obywatelką rodzinnego Torunia, a w 2006 r. otrzymała stopień generała brygady. Była odznaczona Orderem Orła Białego, Krzyżem Orderu Virtuti Militari i pięciokrotnie Krzyżem Walecznych. Zmarła 10 stycznia 2009 r. w Toruniu.
Most, którego patronką będzie gen. Zawacka, jest prawie ukończony. Jest to konstrukcja stalowa z dwoma przęsłami łukowymi po 270 metrów długości każde, wspartymi na podporze na środku rzeki. Most będzie miał dwie jezdnie dwupasmowe szerokości 7 metrów. Z jednej strony mostu przewidziano chodnik dla pieszych, a z drugiej - ścieżkę rowerową. Cała trasa wraz z dojazdami będzie miała długość 4,1 km.
Budowa mostu rozpoczęła się w listopadzie 2010 r. Wartość całego projektu wynosi 753 mln zł, a miasto ma zagwarantowane 327 mln zł dofinansowania z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.
Będzie to drugi most drogowy w Toruniu. Dotychczasowa przeprawa pochodzi z początku XX w. Pierwotnie most został wzniesiony przez Prusaków w latach 1907-1910 w Opaleniu (obecnie woj. pomorskie). Po pierwszej wojnie światowej most znalazł się na terytorium Polski, tuż przy granicy z Niemcami. Rozebrano go w latach 1928-29 i w częściach przeniesiono do Torunia. Most, po dobudowaniu trzech przęseł, oddano do użytku w 1932 r. (PAP)
rau/ olz/ abe/
