Historia Polaków na Białorusi, ich relacje z Białorusinami, represje antypolskie w czasach stalinowskich, rola Kościoła katolickiego, a także problemy współczesnej mniejszości polskiej na Białorusi – to tematy konferencji naukowej, która odbyła się w Grodnie.
W siedzibie Konsulatu Generalnego RP w Grodnie zakończyła się w czwartek organizowana przez konsulat i Studium Europy Wschodniej UW dwudniowa konferencja zatytułowana „Polacy na Białorusi od końca XIX w. do początku XXI wieku".
Jak powiedział PAP Ihar Mielnikau, białoruski historyk, badacze z obu krajów w ciągu dwóch dni omawiali liczne zagadnienia związane z tematem Polaków na Białorusi. "Pierwszy dzień poświęcony był bardziej sprawom historycznym, począwszy od końcówki imperium rosyjskiego, przez cały wiek dwudziesty. Dyskutowano m.in. o koncepcjach społeczno-politycznych, traktacie ryskim, losach Polaków w ZSRR, w tym o antypolskich represjach" - relacjonował Mielnikau.
Drugi dzień konferencji dotyczył współczesności, a zwłaszcza historii powstania i działania organizacji polskich w niepodległej Białorusi. Mówiono m.in. o problemach, jakie napotyka polska mniejszość, w tym utrudnień dla edukacji w języku polskim.
Dyrektor Studium Europy Wschodniej UW Jan Malicki powiedział PAP, że konferencja jest nietypowa, bo najpierw powstała ponad 600-stronicowa publikacja, a następnie specjaliści spotkali się, by dyskutować.
"W ten sposób debata nabrała dynamiki, można było przejść od bardziej ogólnych tez do dyskusji bez potrzeby wygłaszania długich referatów. Myślę, że taki zabieg był korzystny z naukowego punktu widzenia” – powiedział Malicki.
Redaktorem publikacji, którą wydało Studium Europy Wschodniej UW, i inicjatorem konferencji był Tadeusz Gawin, badacz omawianej tematyki, a także pierwszy prezes Związku Polaków na Białorusi, obecnie nieuznawanego przez władze w Mińsku.
„Dzięki doktorowi Gawinowi udało się zgromadzić najlepszych specjalistów, zajmujących się sprawami Polaków na Białorusi” - powiedział Malicki.
Wśród uczestników konferencji byli m.in. badacze: ks. Roman Dzwonkowski, Jan Jerzy Milewski, Dorota Michaluk, Lubou Kozik, Alaksandr Smalanczuk, Andrej Czerniakiewicz, Ihar Kuzniecau i Ihar Mielnikau.
W czwartkowej dyskusji uczestniczył także Mariusz Maszkiewicz, pierwszy polski konsul generalny w Grodnie, obecnie pełniący funkcję ambasadora RP w Gruzji.
„Społeczność polska na Białorusi jest niezwykle silna i zróżnicowana i cały czas, mimo dużych turbulencji na przestrzeni tego stulecia, które jest przedmiotem konferencji, żyje, działa, upomina się także o swoje prawa” – powiedział PAP konsul generalny w Grodnie Jarosław Książek.
„To bardzo ważna konferencja” – stwierdził. Dyplomata nawiązał do powiedzenia, że „nie ma niepodległej Polski bez niepodległej Ukrainy i niepodległej Ukrainy bez niepodległej Polski”. „Warto postawić takie otwarte pytanie do naukowców, czy to zdanie nie jest prawdziwe również w przypadku Białorusi” – zaznaczył.
Według Malickiego impreza ma znaczenie symboliczne. „100 lat temu zaczęło się rozpadać imperium carskie i szereg krajów i narodów próbowało wybić się na niepodległość” – przypomniał.
Z kolei Książek podkreślił, że konferencja jest otwarciem obchodów 100-lecia polskiej niepodległości na Białorusi.
„Tej symboliki jest więcej – pomysłodawcą i organizatorem jest pierwszy prezes ZPB. Jest z nami pierwszy konsul w Grodnie – Mariusz Maszkiewicz. Dla mnie ma to również ważny wydźwięk osobisty – po 13 latach z zakazem wjazdu jestem znowu na Białorusi, w Grodnie” – oświadczył Malicki.
Książka „Polacy na Białorusi” została wydana w nakładzie 440 egzemplarzy, z którego część przekazano na Białoruś. W Polsce będzie można ją kupić w księgarniach naukowych i w siedzibie Studium Europy Wschodniej UW w Warszawie.
W czwartek rano, pomimo ulewnego deszczu, uczestnicy konferencji udali się na cmentarz w Grodnie, gdzie złożyli kwiaty na grobach Tadka Jasińskiego, 13-letniego uczestnika obrony miasta przed wojskami sowieckimi w dniach 20-22 września 1939 r., i uczestników bitwy niemeńskiej z bolszewikami w 1920 r.
Z Mińska Justyna Prus (PAP)
just/ mmp/ kar/ par/
