Stanisław Pyjas. Źródło: IPN
W Krakowie może powstać pomnik Stanisława Pyjasa. Monument stanąłby niedaleko Błoń, przy klubie studenckim Żaczek. Inicjatorem takiego upamiętnienia zamordowanego w niewyjaśnionych do dziś okolicznościach studenta, współpracownika KOR jest jego przyjaciel Bronisław Wildstein.
O zamiarze budowy pomnika napisała „Gazeta Wyborcza". O takich planach mówił też Wildstein na antenie Radia Kraków. „W tej chwili dopiero pracujemy nad tym, żeby stworzyć regulamin konkursu, ale już niedługo to ruszy i pomnik stanie na skwerze naprzeciw Żaczka" - zapowiedział Bronisław Wildstein.
Bogusław Sonik w rozmowie z PAP we wtorek potwierdził, że są plany budowy monumentu przy Błoniach. „Będzie to posąg upamiętniający postać Stanisława Pyjasa" - zaznaczył Sonik, członek SKS i szef stowarzyszenia Maj 77, kultywującego pamięć o SKS.
Jak wyjaśnił, organizacją konkursu na posąg - zgodnie z decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego - ma się zajmować Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku. Budowa monumentu ma być realizowana wspólnie z Urzędem Miasta Krakowa.
Inicjatorem upamiętnienia zamordowanego w niewyjaśnionych do dziś okolicznościach studenta, współpracownika KOR jest jego przyjaciel Bronisław Wildstein. „W tej chwili dopiero pracujemy nad tym, żeby stworzyć regulamin konkursu, ale już niedługo to ruszy i pomnik stanie na skwerze naprzeciw Żaczka" - zapowiedział Wildstein. Bogusław Sonik potwierdził, że są plany budowy monumentu przy Błoniach. „Będzie to posąg upamiętniający postać Stanisława Pyjasa" - zaznaczył.
Sonik powiedział, że „w poprzednim budżecie państwa Senat wprowadził poprawkę do budżetu przeznaczając pieniądze na budowę pomnika Pyjasa, poprawka została przyjęta przez wszystkie ugrupowania". Jak podaje „GW", 100 tys. zł przeznaczono w budżecie państwa na realizację projektu posągu.
Szef stowarzyszenia Maj 77 poinformował także, że 15 maja przy Błoniach niedaleko Żaczka planowane jest otwarcie skweru im. SKS. Na skwerze stanie ponad dwumetrowy, stalowy postument. Zostaną na nim zainstalowane zdjęcia i teksty poświęcone SKS.
7 maja w Krakowie rozpoczną się uroczystości upamiętniające 40-lecie śmierci Pyjasa i powołania SKS.
Studencki Komitet Solidarności powstał w Krakowie 40 lat temu - 15 maja - po tragicznej śmierci studenta, współpracownika Komitetu Obrony Robotników, Stanisława Pyjasa. Zwłoki Pyjasa znaleziono 7 maja 1977 r. w bramie kamienicy przy ulicy Szewskiej 7.
Następnego dnia prokuratura przedstawiła w lokalnej prasie opinię, iż Pyjas, będąc pod wpływem alkoholu, spadł ze schodów i na skutek doznanych obrażeń głowy zmarł, zadusiwszy się własną krwią. Dla przyjaciół i znajomych studenta oficjalna wersja była niewiarygodna. Wiedzieli, że Służba Bezpieczeństwa interesowała się nim i śledziła go. 21 kwietnia Pyjas razem z kilkoma kolegami ze studiów zawiadomił prokuraturę o anonimach z pogróżkami, które otrzymywali. Tuż przed śmiercią został pobity.
Sprawa śmierci Stanisława Pyjasa do dziś nie została wyjaśniona. Podjęte w 1977 r. śledztwo zostało umorzone. Wg oficjalnej wersji, którą potwierdził Zakład Medycyny Sądowej w Krakowie, przyczyną zgonu Pyjasa miały być obrażenia wywołane upadkiem ze schodów. W czerwcu 1991 r. wznowiono śledztwo i ustalono, że przyczyną śmierci było śmiertelne pobicie. Minister spraw wewnętrznych Andrzej Milczanowski nie zgodził się jednak na ujawnienie danych o tajnych współpracownikach SB i w październiku 1992 r. śledztwo zostało umorzone z powodu niemożności wykrycia sprawców. Podejmowane w następnych latach śledztwa nie przynosiły przełomu w sprawie i były umarzane przede wszystkim z przyczyn formalno-prawnych. W 2001 r. sąd w Krakowie skazał na dwa lata więzienia w zawieszeniu dwóch byłych funkcjonariuszy MO i SB, oskarżonych o utrudnianie w 1977 r. śledztwa w sprawie śmierci Pyjasa, chodziło o ukrywanie przed prokuraturą informacji dotyczących zaangażowania SB w sprawę.
Sprawa Pyjasa stała się tematem filmów dokumentalnych: „Śmierć studenta”, zrealizowanego w 1978 r. przez fińskiego reżysera Jarmo Jaaskelainena, i „Trzech kumpli” w reż. Anny Ferens i Ewy Stankiewicz (2008).Fabularną historię śledztwa przedstawił w filmie „Gry uliczne” Krzysztof Krauze (1996).
23 września 2006 r. Prezydent RP Lech Kaczyński odznaczył pośmiertnie Stanisława Pyjasa Krzyżem Komandorskim Odrodzenia Polski. (PAP)
bko/ mjs/ pat/
